Op speciaal verzoek 
heb ik deze pagina gewijd aan de Truma Eis-Ex vorstbeveiliging voor de gasdrukregelaar. In de veiligheidsvoorschriften van Truma staat uitdrukkelijk vermeld dat je bij temperaturen beneden +5 ⁰C de vorstbeveiliging van de gasdrukregelaar moet inschakelen omdat je anders het risico loopt dat in de gasleiding waterdruppels bevriezen die daardoor de gasleiding verstoppen. In Duitsland wordt bij de duurdere (en vooral grotere campers) deze Eis-Ex af-fabriek geïnstalleerd. Opvallend is dat je die niet tegen komt in de campers en caravans vanuit Zweden die toch vele malen strengere winters gewend zijn. Hoe komt dat en hebben wij zo’n vorstbeveiliging voor de gasdrukregelaar wel nodig?
Wat is het probleem?
Het schijnt dat er campers rondrijden die in de winter, wanneer het koud wordt, te maken krijgen met verstopte gasleidingen. Dit zou dan veroorzaakt worden doordat waterdamp vanuit de gasfles de gasleiding instroomt en daar bevriest. Die ijskristallen kunnen aangroeien tot grotere kristallen die dan uiteindelijk de gastoevoer kunnen blokkeren. Om dat te voorkomen heeft Truma een verwarmingsapparaatje ontwikkeld dat de gasleiding net voordat die de drukregelaar in gaat verwarmd zodat zich daar geen ijskristallen kunnen vormen en het gas vrij door kan stromen.
Water in gas?
De absolute voorwaarde voor dat bevriezen van de gasleiding is dus dat er water(damp) in jouw gasfles c.q. gastank zit. Nu ben ik een fervent propaangas gebruiker om twee redenen: dat gas is overal te verkrijgen (ook in Finland en IJsland) en ten tweede de samenstelling (C3H8) is juridisch beschermd. Bevat propaan andere stoffen die daardoor mij schade berokkenen, dan is de leverancier daarvoor aansprakelijk. Gasvulstations hebben voorzieningen die er voor zorgen dat bij de compressie van propaan geen waterdamp wordt bijgemengd; daardoor is propaangas absoluut waterdampvrij.
Met LPG is het echter heel anders gesteld: daar vindt niet zulk een nauwgezette controle plaats omdat LPG geen unieke stofsoort is en de produktaansprakelijkheid van de leverancier dientengevolge ontbeert. Wanneer jij derhalve LPG tankt bestaat de kans dat je ook waterdamp mee jouw tank in pompt.
Wanneer bevriest die waterdamp?
Wanneer de temperatuur in jouw gasfles of -tank beneden de 0⁰ C. uitkomt, dan zal het water in jouw tank en/of fles bevriezen en neerslaan op de bodem van de tank c.q. fles. En omdat je gas in de dampfase, dus bovenin de fles onttrekt, zullen in dat gas daar geen ijskristallen in worden meegezogen. Bevriezing van waterdamp in de gasleiding is alleen mogelijk bij temperaturen boven 0⁰C (want dan is er nog waterdamp) en kan dan worden veroorzaakt door het Joule-Kelvin effect.
Het Joule-Kelvin-effect (ook Joule-Thompson-effect genoemd) is niets meer en niets minder dan een afgeleide van de wet van behoud van energie. Als je gas in rust en onder druk vrij laat (waardoor de druk daalt) of de druk vermindert, zal de snelheid van de gasmoleculen toenemen (en daarmee de kinetische energie toenemen); de energie om dat te bereiken zal ergens vandaan moeten komen en die wordt gehaald uit de omgevingstemperatuur: die koelt enorm af. Hoe sneller het gas uitstroomt en of anders gezegd, hoe groter het drukverschil hoe meer er per seconde uitstroomt, hoe kouder die omgeving wordt. Je kent dat principe allemaal wel als je een gasaansteker wilt bijvullen. De kop van het vulbusje wordt dan echt steenkoud, dankzij het Joule-Kelvin-effect.
Met andere woorden: slechts bij temperaturen boven 0⁰C. kunnen zich door het Joule-Kelvin-effect ijskristallen vormen in de gasleiding en dan ter hoogte van de gasdrukregelaar. Daar immers vindt die snelheidstoename van de gasmoleculen door drukvermindering plaats (van 7 Bar naar 30 of 50 mBar) en daar wordt de benodigde energie daarvoor uit de omgevingstemperatuur gehaald. Hieronder een filmpje van youtube, waarin het nog eens wordt uitgelegd. Tot zover deze les in elementaire natuurkunde.
Conclusie:
Gebruik jij propaangas dan kunnen zich geen ijskristallen in jouw gasleiding vormen, simpelweg omdat er geen waterdamp in zit.
Gebruik je LPG dan kan er weliswaar waterdamp in jouw gastank zitten, maar slechts in heel bijzondere gevallen (temperatuur tussen 0⁰ en 5⁰C) en een grote afname van gas (bijvoorbeeld door verwarming, boiler, kookvuur en oven tegelijk) kan dit leiden tot ijskristallen in de gasleiding. Die kristallen zullen zich dan, juist door dat Joule-Kelvin-effect vormen bij de gasdrukregelaar.
Kortom: Een Truma Eis-ex bij propaan is net zo overbodig als een trommelstok bij een klarinet.
En heb je LPG en ben je een groot-verbruiker (omdat je toch niet hoeft te zeulen met flessen en je al snel 80 liter voorraad hebt – het equivalent van 4 grote gasflessen – waardoor het geen probleem is als je het gas door de leidingen jaagt) dan zou je daar in heel speciale gevallen last van kunnen hebben en zou een Eis-ex bij jouw gasdrukregelaar een oplossing kunnen bieden.
laatstelijk bijgewerkt: 24 januari 2020
