Welk type koelkast

Als je een nieuwe koelkast in jouw camper moet plaatsen sta je al snel voor de moeilijke keuze welk systeem je wilt gebruiken. Een compressor of een absorptie koelkast. Het is één van de duurste apparaten (op de verwarming/boiler combi na) in jouw camper en je kunt jouw zuur verdiende geld maar één keer uitgeven. Om de keuze misschien iets makkelijker te maken heb ik ze hieronder vergeleken.

Maar eerst wil ik een veel gehoord misverstand wegwerken. ik weet niet waar de verhalen van maximaal 20 graden koeling voor een absorptie-koelkast vandaan komen, maar die zijn onjuist! Die 20⁰ C geldt voor een peltier-element die vaak in koelboxen 12V gebruikt worden. Tussen een absorptie-koelkast en een compressor-koelkast zit qua koudewerking geen verschil. Het enige verschil is dat de kringloop bij een compressor-koelkast met behulp van een compressor aan de gang wordt gehouden en bij de absorptiekoelkast doet dat de zwaartekracht. Het duurt daarom langer vooraleer de absorptie-koelkast de koeltemperatuur heeft bereikt, maar hij bereikt wel dezelfde temperatuur!

Compressor-koelkast

Compressor technologie wordt in bijna elke koelkast gebruikt, identiek hetzelfde zoals deze die in jouw keuken staat.
Het koelsysteem bestaat uit een compressor, een verdamper en een condensor. De verdamper bevindt zich binnenin de koelruimte. Die neemt warme lucht weg uit deze ruimte. Hij doet dit door een gas (vroeger: freon) te laten verdampen. De compressor duwt dit gas dan naar de condensor waar het zijn warmte kan afgeven aan de buitenwereld. Op deze manier neemt een compressor motor warmte weg uit uw koelbox. (Afbeelding van Wikipedia)

Aangezien compressor koelkasten vooral op 230V netspanning werken worden deze vaak van een energielabel voorzien. Op 12V kan echter ook en wel rechtstreeks uit de accu. Een compressor-koelkast vraagt ongeveer 18 W per uur en dat is per 24 uur dus ongeveer 36 Ah. Ga je uit van een deep-cycle loodzuur accu (die voor maximaal 30% mag ontladen), dan trekt een compressor-koelkast aldus een 120 Ah accu in één dag leeg.

Pro’s

Koelt heel snel, na enkele minuten is de ingestelde koeltemperatuur vaak al bereikt.
Energie-verbruik is vergeleken met een absorptie-koelkast gunstiger.

Con’s

Je hoort de compressor draaien en aanslaan van tijd tot tijd. Niet ideaal om bij te slapen.
Je hebt extra accu-capaciteit nodig om de koelkast bij vrij staan (zonder walstroom) te kunnen blijven gebruiken.

Absorptie-koelkast

Het absorptiesysteem werkt op uitsluitend de zwaartekracht en de natuurkundig wet dat warme lucht stijgt. Er zitten geen bewegende delen in het principe, zoals een draaiende compressor of iets dergelijks. Dit maakt dat de absorptie-koelkast in principe onderhoudsvrij is.

Het koelsysteem gebruikt 2 vloeistoffen in plaats van een: een koelvloeistof (ammoniak) en een absorptievloeistof. Die laatste gedraagt zich als een compressor maar dan op moleculaire schaal. Meestal is dit ammonia, maar soms wordt ook gewoon water gebruikt hiervoor. Tot slot is er soms ook een anti-corrosie middel toegevoegd (meestal natriumchroomoxide). Het geheel wordt onder hoge druk gebracht (ongeveer 35 Bar), reden waarom de leidingen wat zwaarder zijn uitgevoerd.
De absorptiekoelkast werkt ook met een verdamper en een condensor. In de verdamper wordt warme lucht opgeslagen, en in de condensor wordt deze aan de buitenlucht afgegeven. Zoals verdamping energie kost, levert condensatie energie op. Voor koelmachines is het lastig dat de warmte van de condensor weer moet worden afgevoerd. Bij een compressiekoel- machine moet ongeveer 30 procent meer warmte worden afgevoerd dan er aan koude wordt geleverd. Bij absorptiekoelmachines ligt dat veel hoger. Bij een eenvoudige enkeltrapsmachine is het zelfs meer dan het dubbele. (Afbeelding van Wikipedia). Daarom is wel enige kennis van de bediening van een absorptie-koelkast vereist: het is niet zuiver “even de thermostaat regelen”; op dit punt gaan veel camperaars de mist in en zien ze vervolgens een absorptie-koelkast niet meer zitten. Dat klopt dan, zeg ik, want als je niet weet hoe je hem moet bedienen functioneert die niet goed.
Daarnaast kan het absorptieprincipe op drie energiebronnen functioneren: 230 Volt netspanning, 12V gelijkstroom of op gas/LPG. Wel maar 1 bron tegelijkertijd. Hierdoor kun je deze techniek overal gebruiken, in de auto, op de camping, of in de vrije natuur met een gasfles bij de hand.
Een absorptie-koelkast verbruikt op 12V al snel 170 Ah per dag en dat is ruim vier maal zoveel als een compresssor-koelkast; hij is daarom niet geschikt om op 12V van de accu alléén te draaien. Zonder 230V wisselspanning zet je een absorptie-koelkast dan ook altijd op gas. Daarvan verbruikt ie dan maar 160 gram per dag en dat betekent dat je ruim twee maanden met een fles van 11,5 kg propraan/butaan doet!

Pro’s

muisstil
3 mogelijke energiebronnen
Langere levensduur dan een compressor koelkast

Con’s

Mogelijke lekkage
Hij komt langzaam op gang; het duurt dus wat langer bij het starten vooraleer de koelkast goed koud is..
Eenergieverbruik is hoger dan van een compressor-koelkast

Jos Mark van Campingtrend op bezoek bij Thetford; verkoper legt de werking uit
Het verschil tussen koelen op gas of stroom

De grafiek toont ons het temperatuurverschil (delta) en de temperatuur in de verdamper volgens de omgevings-temperatuur. De groene curve is voor de werking op gas en de blauwe curve op elektriciteit (12V). De werking is krachtiger op gas en produceert meer koude bij lagere buitentemperaturen. De werking op elektriciteit is meer doeltreffend als de omgevingstemperatuur wat hoger is. De curve op gas is gemeten met de kraan maximaal open (grote vlam). De temperatuur achteraan de frigo is meestal hoger dan de omgevingstemperatuur, vooral bij een werking op gas. De grafiek is getekend voor een frigo in perfecte staat met een voldoende luchtcirculatie zodat er geen noemenswaardige temperatuursverhoging is.

In de industrie wordt de restwarmte van fabricageprocessen ook gebruikt om te koelen, maar omdat er pompen gebruikt worden is het koelvermogen zo hoog dat men volledige kantoorruimtes kan koelen. In dergelijke installaties kan de temperatuur tot -50°C zakken. Het is dus een fabeltje dat absorptiekoelkasten nauwelijks koelen! De pompen dienen uitsluitend om de produkten rond te stuwen (het systeem is niet meer afhankelijk van de zwaartekracht). Het procédé werd door Baltzar von Platen en Carl Munters uitgevonden. In 1923 begon begon de fabrikage van de eerste koelkasten door AB Artic, dat overgenomen werd door Electrolux in 1925.

Paul Schoonhoven heeft van project om van een bus een camper te bouwen een weblog gemaakt “Op weg met Boris”. Daar kwam ook de keus van de koelkast aan de orde. Hij koos voor een compressor-koelkast op 230V en om ook zonder walstroom te kunenn koelen was aanvullend een omvormer noodzakelijk. Zijn bevindingen kun je hier lezen.

Energie-verbruik per koelsoort

Absorptiekoelkasten hebben een verwarmingselement van 150 Watt en op 12V betekent dat een stroomsterkte van 12,5 A. Dat is ook de reden dat het niet mogelijk is om een absorptiekoelkast vanuit 12V-accu te voeden: het trekt jouw accu in minder dan een dag leeg.

Op gas verbruikt een absorptiekoelkast gemiddeld 100 gram per dag in de winter en 160 gram per dag in de (hete) zomer. Één kilo propaangas heeft een energie-waarde van 14000 Wh; in de zomer verbruikt jouw absorptiekoelkast bijgevolg 2300 Wh per dag. Voordeel is wel dat de koelkast ruim twee maanden kan branden op 11 kg propaan.

Een compressorkoelkast voor in de camper verbruikt gemiddeld tussen 18 en 22 Watt per uur, dat is per dag tussen de 400 Wh en 500 Wh, oftewel 40 – 50 Ah. Wil je vrij staan dan zul je minstens een 150 Wp zonnepaneel op jouw dak moeten hebben om deze koelkast te kunnen voeden. Een extra 150 Wp is dan nog nodig voor de overige elektra.

 Zit er veel prijsverschil tussen de twee soorten?

Wat kost een gemiddelde compressor-koelkast en wat een gemiddelde absorptie-koelkast. Tussen de speciale camperkoelkasten is er nauwelijks een verschil: alle prijzen liggen zo tussen de € 400,- en € 600 voor respectievelijk 40 liter en 60 liter inhoud. Compresoor-koelkasten voor het normale huihouden zijn wel aanmerkelijk goedkoper, maar die kunnen helaas niet op 12V. Je zult er dan ook nog een zuivere sinus-omvormer bij moeten kopen en zo’n omvormer kost ook wer € 150 – € 200.

Nog enkele bijzonderheden van de absorptie-koelkast

Er zijn nog twee bijzonderheden te melden voor de absorptie-koelkast die een compressor-koelkast niet heeft. In de eerste plaats hebben sommige absorptiekoelkasten een AES: Automatische Energie Selectie. De koelkast werkt op 230V als die beschikbaar is, anders op gas en als laatste op 12V (alleen als de motor draait en de dynamo/alternator voor de energie zorgt zodat de koelkast niet de huishoud-accu leeg trekt). Daarnaast zit er een veiligheid ingebouwd: ga van stroom (230V of 12V) naar gas, dan wacht de koelkast 15 minuten met ontsteken. Deze (verplichte) veiligheid is ingebouwd om te voorkomen dat bij een tankstop de koelkast gaat ontsteken terwijl jij aan het tanken bent.
Een tweede bijzonderheid is de thermostatische regeling op gas. Alleen koelkasten met AES hebben een thermostatisch geregelde brander. Heb jij geen AES dan bepaalt de stand van de thermostaatknop de vlamhoogte (en dus niet de thermostaat!). Een ingestelde vlamhoogte blijft zolang je de instelling van de knop onveranderd laat; je hebt dus in feite bij een absorptie-koelkast zonder AES een handbediende “themostaat”.
Heb je een nog oudere koelkast waarbij je een aparte knop hebt voor het gas, dan kent die knop meestal drie standen: uit, half en vol. Dan regel je de vlamhoogte dus met die knop, op de afbeelding hieronder aan de rechterzijde.

Samenvatting

Ga je voor gemak, niet nadenken, gewoon instellen, dan zal de compressor-koelkast jouw keuze zijn. Sta je vaak wild, zonder walstroom, dan zul je wel voor aanvullende elektrische energie moeten zorgen om die 450 Wh per dag die een compressor-koelkast verbruikt aan te vullen. Bij de investering van de koelkast hoort dan ook een zonnepaneel van minstens 150 Wp en waarschijnlijk een accu met een hogere capaciteit.

Wil je vaker vrij staan en niet afhankelijk zijn van één energiebron, dan is de absorptie-koelkast het meest aangewezen apparaat. Je moet je wel goed verdiepen in hoe je die koelkast moet bedienen. Misschien, als je heel vaak naar erg warme landen gaat, moet je een kleine investering doen in aanvullende ventilatie om de warme lucht achter de koelkast af te voeren.

Wil je een 5-stappenplan om te bepalen welke koelkast voor jou het beste is? Neem dan eens een kijkje op deze pagina van Vrolijk op Reis.

En tot slot: ben je geïnteresseerd in technische praat? Kijk dan eens hier.

(Opgesteld: 23 augustus 2018) Laatstelijk gewijzigd: 23 maart 2024