Starlink

Er zijn een paar bedrijven die internet via een satelliet-systeem aanbieden, waarbij die satellieten in een lage baan om de aarde draaien om de verbindings-snelheid (latency) te bekorten ¹⁾. Het Starlink-netwerk van SpaceX is hier een van de bekendste van. Elon Musks ruimtebedrijf heeft hiermee als doel om de winst uit het satellietinternet te investeren in de plannen om uiteindelijk naar Mars te gaan. Om onze aardkloot te dekken heeft Starlink wel 35.000 satellieten nodig en inmiddels zijn er nog maar 12.000 gelanceerd, maar toch kunnen we in Europa al van deze optie gebruik maken. In die lage baan hebben satellieten een beperkte levensduur, omdat ze door de wrijving van de atmosfeer langzaam terug naar de aarde vallen. Daarom zijn ze uitgerust met kleine stuurrakketten die om de zoveel tijd een kleine koerscorrectie uitvoeren. De brandstof daarvoor is natuurlijk eindig en uiteindelijk vallen de satellieten terug naar de aarde. Volgens Starlink zal de hele satelliet hierbij opbranden in de atmosfeer, waardoor er geen stukken op aarde kunnen neervallen en er dus geen gevaar is voor mensen. De geschatte levensduur van een Starlink-satelliet is vijf à zeven jaar.

De set

Een hele set van Starlink bestaat uit een schotel (Dishy genaamd), een voedingsadapter van 180 Watt en een modem-router.
Dishy is een phased array antenna, die opgebouwd is uit een heleboel kleine antennes. Bij installatie wordt de ingebouwde motor gebruikt om het geheel zo gunstig mogelijk te positioneren en vervolgens kan de richting waarin de antenne zendt en ontvangt, digitaal aangepast worden door de timing van de verschillende kleine antennes te variëren. Zo kan Dishy overschakelen van satelliet naar satelliet terwijl die overvliegen, zonder dat de schotel fysiek hoeft te bewegen. Starlink gebruikt een enkele utp-kabel voor zowel communicatie als stroomtoevoer, die aangesloten wordt op de meegeleverde voedingsadapter. Deze adapter levert maximaal 180W.
De meegeleverde router van Starlink is wat simpel uitgevoerd. Hoewel het apparaat op OpenWRT is gebaseerd, kun je als gebruiker niet bij een beheerinterface komen. De instelmogelijkheden beperken zich tot het kiezen van een ssid en het bekijken van verbonden clients. Ook zit er slechts een enkele utp-poort op voor het bedraad aansluiten van apparaten, maar daar kun je natuurlijk altijd een switch tussen hangen.

De verschillende abonnementen

Starlink biedt twee verschillende abonnementen, die alle twee weer worden onderverdeeld, ook met eigen gebruiksregels. Voor de bijzonderheden citeer ik even uit de Algemene Voorwaarden (AV) van Starlink zelf:
1. als vaste installatie (aan/ bij gebouw) in drie varianten: Residential Lite (tot 50GB per maand verbruik), Residential (onbeperkt verbruik) en Priority (voor bedrijfsmatige doeleinden)
2. voor mobiele installaties in Roam 50GB, Roam Unlimited (onbeperkt) en Roam Priority (ook op zee)
Bijzonderheid: voor de – voor campers – meest gebruikte variant (Roam, in welke vorm dan ook) geldt:
a. AV: “Met het serviceabonnement Roam Unlimited heeft u toegang tot Roam Unlimited-service op elke landbestemming en in alle kustwateren (tot 12 zeemijl uit de kust; tot 5 opeenvolgende dagen per keer en voor een totaal van 60 dagen in de loop van een jaar) waar Starlink actieve dekking biedt over de hele wereld.” Dus waar je ook gehuisvest bent (jouw service adres, en dat is meestal ’thuis’), je mag Starlink meenemen naar Afrika, Azië of Amerika voor 60 dagen per jaar.
b. AV: “Als u de Roam Unlimited-services langer dan twee maanden in een kalenderjaar gebruikt in een land dat niet uw accountadres is, kan Starlink u vragen uw geregistreerde adres naar uw nieuwe locatie te verplaatsen of terug te keren naar het land dat als uw accountadres wordt vermeld.” Ben je echter langer dan twee maanden in een jaar in het buitenland, dan moet je jouw serviceadres verplaatsen, of terugkeren naar je vaste thuis-adres.
Voor meer hierover informatie zie de paragraaf “Beleidswijziging per 11 september 2024: maximaal gebruik 2 maanden per jaar in het buitenland!” hieronder

Nadelen

Net zoals bij elke satellietschotel het geval is, is het belangrijk dat de schotel op een plek staat met zo min mogelijk objecten in de buurt die het signaal kunnen verstoren. Nadat Dishy aangesloten is, zal hij de omgeving in kaart brengen en met de app kun je vervolgens kijken hoeveel storende obstructies er zijn en zo nodig een betere plek uitzoeken. De kwaliteit van de verbinding valt of staat hierbij. De Free Line of Sight (FLOS/FLS/FLoS) moet voldoende zijn wil je een goede verbinding blijven behouden. Zo niet, dan valt de verbinding een paar seconden weg voordat de volgende sateliet correct wordt gecaptured. Ben je bijvoorbeeld omringd door bomen, dan is de kans groot dat je geen goede verbinding kunt opzetten. Hiernaast de uitslag van de app voor de Starlink Mini in mijn achtertuin, vrij van bomen, grotendeels vrij zicht op de hemel, maar toch komt Starlink nog met “enkele onderbrekingen”. Wat zal dat dan wel niet zijn op de Camperplaats in Epinal (foto hier rechtsonder).
Heb je eenmaal een stabiele verbinding dan zal die dat ook blijven; tijdens een langdurige test van Tweakers bleek de gemiddelde bandbreedte uit te komen op 150 Mbit download en 20 Mbit upload.
Een echt nadeel (vind ik) is dat je bent overgeleverd aan een commerciële partij voor jouw verbinding en dan ook nog eentje die niet onderworpen is aan enig staatstoezicht en waarvoor géén prestatienormen gelden. Private partijen horen niet een publieke functie te hebben. De kennis van het Latijn is de laatste tientallen jaren danig afgenomen maar ‘privare’ in het Latijn betekent gewoon ontnemen/roven. Daar is Oekraïne achter gekomen in haar oorlog met Rusland toen Elon Musk besloot de service even te stoppen omdat hij eerst even de consequenties daarvan voor zijn bedrijf (en dan met name in relatie tot Rusland) moest inschatten. Tot slot de kosten: op dit moment (mei 2024) kost een set (Dishy, voedingsadapter en modem) € 359,- en de maandelijkse abonnementskosten bedragen € 59,- .

Een ander nadeel heeft betrekking op de lage baan van de satellieten en hun grote aantal. Sterrenwachten en andere astronomen met optische telescopen klagen er al jaren over, maar nu is aangetoond dat ook gebruikers van radiotelescopen last hebben van ‘satellietzwermen’ zoals het Starlink-netwerk van SpaceX. Dat blijkt uit onderzoek met de Nederlandse radiotelescoop LOFAR. Uiteindelijk hopen de wetenschappers dat er strengere regels komen. Op aarde zijn apparaten gebonden aan grenzen wat betreft de hoeveelheid straling die ze uitzenden. In de ruimte gelden wel regels, maar daar valt straling die per ongeluk ontstaat grotendeels buiten.

Beleidswijziging per 11 september 2024: maximaal gebruik 2 maanden per jaar in het buitenland!

Je moet verdomd goed zoeken om de Algemene Voorwaarden op de site te vinden (verplicht in de EU, dus hij vraagt eerst naar het land waar je zit), maar als het je gelukt is, krijg je de volgende Service Voorwaarden voor het Serviceabonnement Roam Unlimited: “Als u het Roam Unlimited-service langer dan twee maanden in een kalenderjaar gebruikt in een land dat niet uw accountadres is, kan Starlink u vragen uw geregistreerde adres naar uw nieuwe locatie te verplaatsen of terug te keren naar het land dat als uw accountadres wordt vermeld. Starlink kan uw service onmiddellijk opschorten als uw nieuwe locatie zich niet in een geautoriseerd gebied bevindt (gemarkeerd als ‘Beschikbaar’ of ‘Wachtlijst’) op de Starlink-kaart: www.starlink.com/map.”

Op de vraag hoe het zit met het gebruik van Starlink in het buitenland en de mogelijkheid om jouw account-adres naar het buitenland te verhuizen (zodat je wel langer dan twee maanden in het buitenland kunt verblijven zonder dat Starlink wordt geblokkeerd) geeft Starlink dit verbluffende antwoord: ” Thank you for reaching back out. Unfortunately you will be unable to change the service address to one outside of your home country. I sincerely apologize however we won’t be able to accommodate the service for longer than 2 months outside of your home country. If you have any further questions or concerns, please feel free to reach back out. Thank you.”.
Dus: na 2 maanden per kalenderjaar in het buitenland géén verbinding meer!! 

Nu doen er verschillende interpretaties van de Algemene Voorwaarden de ronde: de Amerikaanse helpdesk van Starlink geeft de interpretatie weer zoals die in de Algemene Voorwaarden staan: na twee maanden verblijf in het buitenland per kalenderjaar stopt het abonnement in het buitenland en kun je alleen nog in het land van registratie verbinding maken, in Nederland worden de Algemene Voorwaarden geïnterpreteerd als zou dat gelden per reis. Omdat de nieuwe beleidsregels per 11 september 2024 zijn ingegaan, zullen we pas op 12 november 2024 zeker kunnen weten welke interpretatie de juiste is.

Energieverbruik

Volgens opgave van Elon Musk bedraagt het stroomverbruik gemiddeld 1170 Wh per dag en heb je 230V nodig voor de voeding. Je kunt – als je handig bent – het geheel ombouwen naar 12V door een Yaosheng 120W POE inverter in combinatie met een router toe te passen, maar dan bedraagt het gemiddeld energieverbruik nog steeds 900 Wh per dag.
Zou je dat in Nederland off-grid willen (want waarom zou je aan de paal willen gaan staan alléén voor het hebben van internet?) dan zul je jouw installatie aardig moeten verzwaren: alléén al voor de Starlink heb je dan 600 Wp aan zonnepanelen nodig; tel daar nog 300 Wp bij op voor normale verbruik voor jouw waterpomp, verlichting, TV, opladen van smartphone, laptop, tablet e.d. en je komt op een totaal aan zonnepanelen van 900 Wp met een daarbij behorende 240 Ah AGM/GEL accu (totaal gewicht 60 kg aan zonnepanelen en 65 kg voor de accu, samen 125 kg). Je kunt het gewicht verlagen door een 140 Ah LiFePO4-accu te nemen in plaats van de AGM, maar dat maakt het kostenplaatje aanzienlijk duurder.

Nieuwste ontwikkelingen

Voor de eerste keer heeft SpaceX enkele officiële afbeeldingen onthuld van de Starlink Mini-schotel, die volgens CEO Elon Musk over een paar maanden zal arriveren.

De afbeeldingen bevestigen dat het Mini-model een kleinere, meer draagbare versie zal zijn van de huidige V4-standaard Starlink-schotel. Beide apparaten zijn voorzien van een standaard. Volgens FCC-documenten zou de Mini Dish echter ongeveer zo groot moeten zijn als een Apple MacBook.

SpaceX-CEO Elon Musk gaf ook commentaar op de afbeeldingen en plaatste in een tweet dat hij het apparaat al gebruikt. “Ik heb het zojuist opgezet en schrijf dit bericht door de ruimte”, schreef hij. “Duurde minder dan 5 minuten. Makkelijk mee te nemen in een rugzak. Dit product zal de wereld veranderen.”

In een andere tweet onthulde hij ook dat de Starlink Mini-schotel “ongeveer de helft van de prijs van de standaardschotel” zal kosten, wat een prijskaartje van $ 250 tot $ 300 suggereert. In de VS verkoopt het bedrijf momenteel de grotere standaard V4-schotel voor $ 499, na een prijsverlaging van $ 100 vorige week.

Energieverbruik Mini en prestaties

Over vermogen gesproken: een van de meest voorkomende vragen over de Mini is hoeveel hij nodig heeft. De Gen 2 en Gen 3 Standaard schotels verbruiken respectievelijk ongeveer 50 en 75 watt. Starlink Mini verbruikt veel minder volgens Elon Musk zelf, namelijk tussen de 25 – 40 Wh (ik hoop dat hij met zijn Mini zorgvuldiger is met de eenheden, hij geeft vermogen als verbruik aan!). Dat is geweldig nieuws voor mensen met kleinere batterijsystemen. De Mini zal ongeveer de helft van de kracht van de Gen 2 Standard Actuated gebruiken. Door de sneeuwsmeltfunctie uitgeschakeld te houden, kun je de efficiëntie nog verder verbeteren en zou je tot een gemiddeld vermogen van 25W stand-by kunnen komen; daarmee gaat het daggemiddelde naar beneden van 1180 Wh naar 600 Wh (maar ja, je zal hem ook willen gebruiken, niet waar?)

De andere vraag is de prestatie. Musk gaf hier een glimp van door een snelheidstestscore te posten waaruit bleek dat zijn Starlink Mini-schotel hem een ​​downloadsnelheid van 100 Mbps en een uploadsnelheid van 11,5 Mbps bood , terwijl hij een relatief lage latentie van 23 milliseconden handhaafde. Dit suggereert dat de Mini-schotel lagere downloadsnelheden zal bieden in vergelijking met een gewone Starlink-schotel, maar voldoende om aan de dagelijkse internetbehoeften te voldoen, inclusief 4K-streaming.

Wel jammer is dat de WiFi in de Mini zelf is ingebouwd en die op 5Ghz slechts een bereik heeft van 112 m². Moet je de dish wat verder weg van jouw camper zetten dan heb je een belabberde WiFi-verbinding in de camper zelf. Ik ben benieuwd wat de eerste tests daarvan door Tweakers oplevert!

Zou ik Starlink overwegen?

Als je mij zou vragen of ik Starlink in mijn camper zou overwegen, is om de volgende redenen het antwoord nee:

1. Je bent overgeleverd aan een private onderneming zonder enig overheidstoezicht voor al jouw internet-verkeer, dat zijn thuis-basis in de VS heeft, waarbij die overheid vergaande bevoegdheden heeft inzage te eisen in jouw persoonlijke gegevens. Sterker nog: Trump heeft in zijn eerste 100 dagen van zijn bewind de Toezichtscommissie op de Cloud Act naar huis gestuurd (als ‘woke´, links), waardoor er voor de overheid nu geen rem meer zit op het opvragen van inlichtingen/data etc.
2. Na twee maanden in het buitenland zul je naar andere mogelijkheden moeten zoeken om breedband internet te blijven houden.
3. Het energieverbruik van de installatie is 35 maal zo hoog als die van mijn MiFi-router en daarmee wordt ‘wild’ staan wel een hele uitdaging.

(Oorspronkelijk opgesteld: 18 juni 2024) Laatstelijk bijgewerkt: 28 maart 2025

---

1) Zou Musk de Clark Belt gebruiken om zijn satellieten te plaatsen, dan zou hij met een veel minder aantal kunnen volstaan. De Clark Belt heeft echter voor internetverbindingen één heel groot nadeel: de latency kan dan door de signaalafstand van 76.000 km niet onder 240 msec komen en dat is voor veel verbindingen onaanvaardbaar. <terug>