Losse schotel uitrichten

Losse schotelbezitters – dus niet diegenen die een vol-automatische schotel op hun dak hebben – kennen het ritueel maar al te goed. Minutenlang, tot soms wel kwartieren lang, proberen jouw schotel uit te richten zodat je een goede ontvangst hebt. En soms, heel soms, geef je er de brui aan, omdat het gewoonweg niet lukt. Er zijn drie handige hulpmiddeltjes in de handel, die jou hier heel erg goed bij kunnen helpen: een satelliet-pieper of -peiler, een satelliet-app op jouw smartphone/tablet en een schaalbaar statief.

De Satelliet-pieper of peiler.

Dit kleine apparaatje sluit je aan tussen de ontvanger en de schotel; het ontvangt dan stroom van de ontvanger om te kunnen werken en kan dan het signaal van de schotel testen/waarnemen. Sommige exemplaren werken op batterijen en die hoef je dus niet op de ontvanger aan te sluiten. Zodra de satelliet “in beeld” komt zal de satelliet-pieper beginnen te piepen en zal de meter uitslaan; meestal kun je de meter en de piep bij een eerste toon kalibreren (op 0 zetten) zodat je beter de maximale ontvangst kunt instellen. Deze satfinder op de foto is de Sathero SH-100HD en kost € 34,- bij Ali. Deze is ondanks de prijs (maar bij DeSchotelshop kun je hem kopen voor € 99,-) een semiprofessionele satfinder die het accuraat uitrichten van een satellietschotel tot een simpel klusje maakt. Wil je weten hoe het geheel in het werk gaat: zie dit Belgische filmpje op youtube


Je vindt een handleiding op mijn site om de satfinder in te richten voor gebruik.
Een ander- minder intelligent – hulpmiddeltje is de Quick Sat Finder. Deze zet je op jouw statiefbuis (maximale diameter 49 mm) en met behulp van waterpas en kompas kun je de schotel in de goede richting draaien.

De Satelliet-app

Er zijn verschillende apps in de handel: van gratis tot wel €10,00. Ik gebruik altijd één van de volgende twee gratis apps: SatFinder (Iphone)1) / Satellite Finder 2018 (Android) of SatFinder Lite (Iphone) / SatFinder 3D (Android). Bepalend voor het vinden van de juiste satelliet is jouw positie op deze aardbol. Soms hebben apps moeite om jouw positie (in noorderbreedte en ooster/westerlengte te vinden. Daarom heb ik op mijn Ipad en Iphone twee apps geinstalleerd. Één van die twee werkt altijd.

De apps hebben allemaal gemeen dat je de afmetingen van jouw schotel moet ingeven en de satelliet waarop je wilt afstemmen (meestal Astra 3 waarop CanalDigitaal/TVVlaanderen uitzendt nu Joyne failliet is). Vervolgens kun je de app de richting laten aangeven (Astra 2 bijvoorbeeld 164,2 zuid) en via de vrij zicht functie kijken of er vanaf die plek vrij zicht is op de satelliet zelf (zie afbeelding). Vrij zicht is noodzakelijk voor een (goed) beeld.

Als ik de camper neergezet heb en ik wil die dag of de dag erna TV kijken, en ik heb twijfels of ik wel vrij zicht heb op de satelliet, dan ga ik met mijn telefoon naar buiten, zet de Satfinder-app aan en bekijk via de functie vrij-zicht of er een plekje is waar ik mijn schotel kan opzetten. Vervolgens zet ik mijn camper daar bij in de buurt en, als het moment daar is, bouw ik mijn schotel op. Ik vind dat een enorm voordeel ten opzichte van de volautomatische schotels. Ik kan mijn camper redelijk neerzetten zoals ik wil (in de schaduw of juist niet). Ik heb een 10 meter lange coax-kabel bij mij (met de mogelijkheid om die met nog eens 10 meter te verlengen) en kan dan de schotel daar neerzetten waar ik beeld heb. Campers met vol-automatische schotels zie ik nog wel eens verplaatsen nadat de schotel een minuut of vijf schijnbaar doelloos heeft staan ronddraaien. Op een camperplaats in Frankrijk heb ik ooit meegemaakt dat vervolgens een mede-camperaar naar me toe komt en meedeelt dat het opzetten van de schotel geen zin heeft omdat je hier nergens contact hebt. Ach, ik heb hem toen maar de hint van de app gegeven.

Ook geven deze apps nog meer belangrijke informatie voor diegenen die geen uitgebreide satellietpieper hebben: Elevatie, dat wil zeggen de hellingshoek van de schotel met de aarde en tenslotte de Skew, het aantal graden dat de kop moet worden gedraaid om een goede polarisatie met de signalen te verkrijgen. Deze beide gegevens hebben we nodig om de schotel nu met behulp van het statief af te stellen.

Heb je geen app of internet tot jouw beschikking, dan kun je voor een grovere indicatie deze afbeelding gebruiken. De hellingshoek is die van Astra 1, Astra 3 staat iets lager, Hotbird 13 staat iets hoger aan de hemel.

Wil je een meer precieze aanduiding: ga naar Lyngsat, kies jouw satelliet en bovenaan staat jouw locatie en de daarbij behorende azimuth en elevatie (in dit geval voor Oostrum azimuth 158.09⁰ en elevatie 28.78⁰):

Het EIS statief

EIS staat voor Easy Install Satellite. Het is een statief dat je perfect verticaal kunt zetten door middel van een kogel waterpas en waarbij je de schotel aan de hand van een grote schaalverdeling de perfecte elevatie kunt geven. Hij is een beetje aan de prijzige kant (€ 125,00 voor het statief zonder schotel). Je klapt de poten uit en de middelste buis, die waar je de schotel later op schuift, kun je door middel van een kogelgewricht onder elke hoek stellen en vastzetten. Bovenin de buis zit een waterpasje zodat je de buis perfect verticaal kunt zetten. Door de punt onderaan de buis kun je hem goed in de grond drukken en met de handel zet je hem vervolgens vast. Jouw statief staat nu perfect verticaal.

Bij dit statief zit een schotelhulpstuk ter bevestiging. Het hulpstuk is afhankelijk van welke schotel jij hebt en je moet dit bij de bestelling opgeven. Er zit een handleiding bij hoe dit hulpstuk, en belangrijker in welke stand, aan de schotel moet worden bevestigd. Aan dit hulpstuk zit op zijn beurt weer een grote gradenschaal met instelknop. Je kunt nu de schotel op het statief zetten en vervolgens de elevatiehoek instellen door aan de knop van de gradenschaal te draaien.

Het feitelijk uitrichten

De schotel uitrichten doe je nu in vijf stappen:

  1. je zet de elevatie op de juiste stand aan de hand van de gegevens op jouw app of, als je de app niet hebt geinstallerd, aan de hand van de afbeelding met de hoogtelijnen hierboven.
  2. je draait jouw LNB, de Skew (de verdraaiing van de LNB-kop) in de juiste stand (da’s altijd op de gok; er staat nooit een gradenverdeling op de LNB).
  3. je zet de schotel pal Zuid en draait heel langzaam naar links. Op een gegeven moment begint de satellietpieper zich te melden met langzame piepjes die, hoe beter je afgesteld staat, hoe sneller die piepjes klinken. Op een gegeven moment ben je de optimale positie voorbij en klinken de piepjes weer langzamer. Draai dan de schotel terug tot de maximale piepjes (en dus voorlopig maximale ontvangst). Jouw schotel staat nu in de goede positie van het Zuiden en je set de schotel vast.
  4. Nu verdraai je de elevatie totdat ook daar de maximale ontvangst bereikt wordt, want hij zal nog wel niet precies op de juiste hellingshoek in gesteld staan.
  5. Het laatste wat je nu nog moet doen is de finafstelling van de LNB. Verdraai de LNB totdat je ook daar maximale ontvangst heb en klaar is kees…. perfect beeld!!

Omdat je met dit statief zowel de elevatie (hellingshoek) als de azimuth (kompasrichting) heel makkelijk kunt variëren, is met behulp van de hierboven aangegeven satellietpieper de schotel “in no time” perfect in te stellen. Zelfs als je, zoals ik het onderstel van het statief vervangt door een zeer stevig INNOX-luidspreker statief (die tot 30 kg kan dragen bij windkracht 6!) In Zuid-Spanje (Cadiz) doe ik er maximaal 4 minuten over om mijn schotel op te bouwen en uit te richten. En inderdaad, vroeger heb ik nog wel eens de pijp aan Maarten gegeven omdat het niet wilde lukken.

Bovendien: ik begin altijd te zoeken naar Astra 1 en niet naar Astra 3, omdat uit ervaring is gebleken dat die werkwijze het snelst resultaat geeft. Als je, zoekend naar Astra 3, iets te snel de schotel draait, ben je het zwakke signaal van Astra 3 al weer voorbij voordat de Sathero begint te piepen en dus vind je hem niet. Astra 1 is veel sterker en het gebied waarop de Sathero begint met piepen is veel breder. dus Astra 1 vind je veel makkelijker. Omdat bij die hellingshoek van Astra 1 ook Astra 3 wordt gevonden en die satelliet maar 4⁰ meer naar links staat is dan die ook makkelijker te vinden. Wel even echt nog fijnafstellen (elevatie, richting en skew) daarna.

Om het allemaal nog iets makkelijker te maken: de firma Hirschmann uit Duitsland maakt zogenaamde Quick-Push-On connectoren. Bij de gewone F-connector moet je die met een moertje op de schotel en de buitenaansluiting draaien en dat is een beetje gepriegel. Bovendien, als je een satellietpieper hebt moet je dat twee keer doen, want ook op deze moeten, om de schotel te kunnen uitlijnen en afstellen, de connectoren worden geschroefd. Deze F-Quick connectoren kun je gewoon op de verbinding drukken, je hoeft niets te schroeven. Voor een vaste verbinding zou ik ze niet gebruiken, maar voor een tijdelijke verbinding, wat die met een losse schotel altijd is, gaat het uitstekend. Ik heb aan de LNB van mijn schotel een kabel vast gemaakt (met een normale f-connector voor buiten, dus met een rubberen afdichtringetje) en deze aan de arm bevestigd met tyraps en dan nog 50 cm langer. Daarop zit de F-Quick connector. Aan de kabel zelf lopend vanaf de buitenaansluiting zitten ook aan het einde ook twee F-Quick connectoren. Je drukt die zo op de satellietpieper en als je klaar bent vervang je de satellietpieper door een F-koppelstuk (zie afbeelding) en klaar is kees.

Welke handmatige schotel is zeer goed?

De aanbieders van satelliet-tv gebruiken steeds efficiëntere technieken voor de verspreiding van hun signaal. Hiermee besparen ze bandbreedte: dankzij deze technieken kunnen op een transponder meer zenders worden aangeboden, of hetzelfde aantal zenders in een betere beeldkwaliteit. Het belang van een goede ontvangstinstallatie – zowel wat betreft de kwaliteit van de schotel en LNB als de uitrichting – is hierdoor groter dan ooit.
Veel satellietkijkers in Nederland hebben een schotelantenne van het Deense merk Triax. Deze zijn relatief goedkoop en eenvoudig te monteren. Er is ook kritiek op deze schotels. De bouwkwaliteit zou volgens kenners te wensen overlaten, en ook de ontvangstwaarden zijn volgens critici onvoldoende. Deze ontvangstwaarden zijn juist belangrijk nu bij satellietdistributie technieken als DVB-S2 en 8PSK worden gebruikt. Nadeel voor de satellietkijker is echter dat de kwaliteit van het ontvangen signaal een stuk kritischer is geworden. Een zo optimaal mogelijke schotelinstallatie is voor goede ontvangst van cruciaal belang.

Door Totaal TV is in oktober 2017 de B&R-schotel met een diameter van 68 cm getest. Hun conclusie: De B&R schotels hebben zeker enkele minpunten: lastige installatie, een beperkte elevatiehoek en een wat hogere aanschafprijs. Maar die verbleken naast het grote pluspunt van deze schotels: de ontvangst van satellietsignalen is significant beter dan bij de meeste andere schotels van gelijke diameter. De B&R 68cm is ook aan te bevelen voor recreanten die bijvoorbeeld in Portugal of Spanje met vakantie gaan. Veel gebruikers van andere schotels ervaren daar problemen met ontvangst van het zenderaanbod van Canal Digitaal. Bij een goed uitgerichte B&R 68cm verdwijnen deze problemen als sneeuw voor de zon. Zie ook deze pagina: Waarom een Bente schotel?

Hier de vergelijkende tests in Lagos (Algarve, Portugal) tussen de Triax 64 cm, de Bente 53 cm en zelfs de Bente 43cm(!) op Eutelsat 9B (Joyne):

Losse schotel soms probleem op Camperplaatsen (vooral in Italië)

Op sommige camperplaatsen (en dan vooral in Italië) is het niet toegestaan om jouw schotel met een statief neer te zetten. Voor die gevallen heb ik op mijn fietsenrek een telescopische aluminiumbuis van 135 tot 200 cm lang en een diameter van 35 mm bevestigd zodat de schotel vrij zicht heeft over de fietsen. Mijn EIS-afstelmechanisme past precies over die buis en omdat mijn camper de beschikking heeft over een hydraulisch leveller-systeem staat die buis dus altijd precies verticaal. Op die manier kan ik de schotel dus afstellen. De buis is afkomstig van het hierboven al genoemde Inox statief voor de plaatsing van geluidsboxen tot een gewicht van 30 kg. In dit statief kan dus ook de oorspronkelijke afstelbuis van het EIS-statief. Zoeken we de grenzen van de Astra 3 footprint niet op, dan blijft het onderstel van het EIS-statief thuis en gaat het Inox-statief mee, samen met de afstelbuis van de EIS. Dit statief staat namelijk stabieler op asfalt/wegdek dan het EIS-statief dat het liefst een grasveld onder zijn voeten heeft.

De smartcard heractiveren

Wanneer je je smartcard gedurende langere tijd niet gebruikt kan het voorkomen dat de rechten voor je abonnement verlopen. Je krijgt dan de melding ‘geen rechten’ of ‘gecodeerd signaal’.
Neem je je smartcard na deze periode weer in gebruik, zorg er dan voor dat de juiste rechten worden ontvangen door de volgende stappen te doorlopen:

  1. Als je een losse Mediaguard 3-smartcard gebruikt controleer je of deze op de juiste wijze in je ontvanger geplaatst is.
  2. Zet de ontvanger gedurende een uur aan op de zender NPO 1 HD of op kanaal 14: Canal Digitaal Info & Nieuws en wissel ondertussen niet van zender.
  3. Zap na een uur naar een andere zender in je abonnement. Je zult zien dat je nu beeld hebt op je abonnementszenders.

1) Deze app is in 2018 niet gratis meer; hij kost nu € 2,99 helaas. Voor “oude” bezitters blijft hij het wel doen, maar een update zit er gratis niet meer in.
2) De elevatie neemt van Noord naar Zuid toe: kijk op de kaart welke stad voor jou op dezelfde breeedtegraad ligt. Oslo 22⁰, Kopenhagen 26⁰, Londen 28⁰, Amsterdam 29⁰, Brussel/Berlijn 30⁰, Parijs/Praag 32⁰, Wenen/Bordeaux 35⁰, Madrid/Marseille 38⁰, Barcelona 39⁰, Malaga/Rome 41⁰ .
3) De gegeven waarden voor de verdraaiing zijn kijkend van de LNB naar de schotel negatief tegen de klok in en positief met de klok mee; dit is eigenlijk heel makkelijk te onthouden: negatief tegen de klok in, positief met de klok mee. In Midden en Noord-Europa kun je Skew op 0 laten staan, voor Zuid-Europa gelden globaal de volgende waarden:

Zuid-Spanje – 15°
Portugal – 25°
Marokko, Gibraltar – 20°
Canarisch Eilanden – 35°
Griekenland + 12°
Turkije, West-Rusland + 15°
Omdat er toch geen gradenverdeling op de LNB staat kun je deze niet exact (wiskundig berekend) afstellen; globale waarden voldoen hier uitstekend.

(Oorspronkelijk opgesteld: 25 juni 2019) Laatste wijziging: 18 april 2021