Of fora kom ik veel vragen over de werking (of juist het gebrek daaraan) van de absorptiekoelkast op 12V. Laat ik beginnen met de opmerking dat de absorptie-koelkast door Ferdinand Carré al in 1851 werd uitgevonden en gedemonstreerd op de Wereldtentoonstelling in London in 1858. Toen werd de koelvloeistof door een vlam verwarmd, want elektriciteit uit een net werd pas 4 decennia later door Edison geïntroduceerd. Het duurde echter nog tot het eerste kwart van de vorige eeuw voordat de eerste koelkast op elektriciteit verscheen, omdat het de mensen wel veiliger leek. Dat is overigens een misvatting: de meeste huishoudelijke branden (en ook in campers) ontstaan door elektriciteit, niet door gas.
Elektriciteit wordt in twee varianten gebruikt: 230V~ en 12V=. Voor beide vormen zit er meestal een aparte gloeispiraal in de koelkast verwerkt, die de koelvloeistof opwarmt; er zijn maar heel weinig merken die volstaan met één gloeispiraal en voor de werking op 230V~dan een gelijkrichter gebruiken. Voor de werking op 12V wordt er van uitgegaan dat de koelkast alleen koel gehouden moet worden tijdens het rijden en niet verder hoeft te koelen: je start met de koude koelkast is het algemeen uitgangspunt. Daarom is de thermostaat uitgeschakeld op 12V en het verwarmingselement werkt zonder onderbreking.
Beperkingen bij 12V, alléén als dynamo van de motor draait
Het vermogen van het 12V-verwarmings-element (de gloeispiraal) is kleiner dan die van het 230V-element; het verschilt per merk en type absorptie-koelkast maar bedraagt tussen de 10%-30% en minder vermogen betekent minder warmte. Ook speelt daarbij het spanningsverlies in de bekabeling een rol. Hoog vermogen wordt het liefst door middel van hoge spanning vervoert; denk aan de hoogspanningsleidingen, omdat daardoor minder vermogen door spanningsverlies verloren gaat dan bij lage spanning. Met andere woorden: het toch al lagere vermogen wordt verder verlaagd door de spanningsval in de bekabeling (die daardoor ook warm wordt). Gemiddeld bedraagt het vermogen van de gloeispiraal op 12V ongeveer 125 Watt; zou je de koelkast een hele dag op 12V= willen laten werken dan verbruikt die 24 uur x 125 Watt = 3000 Wh, oftewel 3kWh aan elektriciteit. Omdat in de gemiddelde huishoud-accu van 100 Ah maximaal 840 Wh aan bruikbare energie zit, zie je al dat je de absorptie-koelkast NIET op de huishoud-accu alleen kunt laten werken. Je zult extra energie moeten toevoegen. En gelet op de hoeveelheid (3000 Wh) kunnen dat geen zonnepanelen zijn, daarvoor is jouw camper-dak waarschijnlijk te klein. Daarom kun je de absorptie-koelkast alléén op 12V laten werken als de dynamo voor de nodige energie zorgt, dus als de motor draait. En om dat ook daadwerkelijk het geval te laten zijn, zijn er een aantal beveiligingen ingebouwd. Zou dat niet zo zijn, dan stonden er massa’s camperaars met een lege huishoud-accu langs de kant van de weg.
Het koelvermogen op 12V is dan ook lager dan normaal
Nogmaals: de absorptie-koelkast op 12V laten werken is alléén bedoeld om de koelkast koud te houden tijdens de rit, niet om verder te koelen. Dit heeft ook effect op het vriesvak. Vooral als je onderweg boodschappen doet en goederen wilt invriezen tijdens de rit. Dat wordt lastig als het grotere hoeveelheden betreft; je ziet dan de temperatuur in het vriesvak teruglopen. Dit is voor ons de hoofdreden waarom we de koelkast nooit op 12V gebruiken. We hebben een crash-sensor (die het gas afsluit bij een aanrijding) en dus laten wij onze koelkast altijd op gas werken, ook al hebben we 230V ter beschikking. Voor het verbruik van gas hoef je het niet na te laten: onze Dometic RM7401L verbruikt 160 gram gas per dag en blijft daarom op een fles van 11 kg inhoud ruim 70 dagen lang werken.
Onderscheid naar Euronorm
Nu moet je voor het gebruik van de dynamo van de motor onderscheid maken tussen de verschillende Euronormen van de motor. Tot en met Euro 4 hebben de voertuigen een ‘domme’ dynamo: zodra de motor draait, gaat de dynamo ook werken en stroom leveren. Wat er van die stroom wordt gebruikt voor opladen van de accu, het laten branden van de verlichting, de dieselpomp enzovoorts bepaalt de ingebouwde spanningsregelaar. Wat er over is, kan worden gebruikt voor onder andere het opladen van jouw huishoud-accu. Voor dat doel is er een extra kabeltje vanaf de dynamo aangebracht: de zogenaamde D+-laadstroomcontrole. Op de afbeelding hierboven het bruine kabeltje rechtsboven.
Bij een Euro 5 of 6 motor zal de dynamo alleen maar werken zolang de start-accu niet vol is. Is dat punt bereikt, dan wordt de dynamo door de boord-computer uitgezet. Wil je bij deze motoren van de dynamo gebruik maken, dan moet je of de boordcomputer aanpassen of de boordcomputer misleiden (door hem te laten denken dat de start-accu nog niet vol is). Meestal wordt het laatste gedaan en wordt een zogenaamde booster aangesloten. Deze booster onttrekt de benodigde energie uit de start-accu die daardoor gedeeltelijk wordt ontladen, waardoor de boordcomputer de dynamo weer in werking stelt. Omdat het laden in deze motoren geschiedt met wisselende spanningen zullen die moeten worden gecorrigeerd door de laadbooster. Het ingebouwd management-systeem zorgt er tevens voor dat de start-accu niet te ver wordt ontladen.
De D+-laadstroomcontrole-leiding bij Euro 4 of lager
De D+laadstroomcontrole-leiding wordt bij Euro 4 of lagere motoren gebruikt om één of twee relais aan te sturen: het scheidingsrelais dat de twee gescheiden start- en huishoud-accu’s aan elkaar koppelt én bij een ingebouwde absorptie-koelkast om het koelkast-relais te schakelen zodat de koelkast aan de huishoud-accu wordt verbonden. Is er geen D+-laadstroomcontrole, dan maken beide relais niet de beoogde verbinding.
Bij campers met een Schaudt Eelektroblock (EBL) zitten beide relais in het EBL verwerkt en komt daarom ook de D+-laadstroomcontrole-leiding daar binnen. Bij CBE, oudere Hymer-campers en Franse campers wordt er vaak gebruik gemaakt van Scheiber accu-isolatieblok (zie afbeelding). Dat is een apart blokje met twee (en soms zelfs drie) relais en met eigen zekeringen voor zowel de relais als de D+-laadstroomcontrole-leiding.
Meest voorkomende oorzaken als het systeem niet werkt op 12V
Als het systeem niet werkt op 12V zijn dit de meest voorkomende oorzaken:
1. Bij Euro 4 of lager motoren: het D+-signaal komt niet aan. In de D+-laadstroomcontrole-leiding zit een zekering van 2A. Je kunt simpel controleren of er 12V op deze leiding staat door met draaiende motor te meten. Is die niet aanwezig, dan is vaak de zekering doorgebrand. Controleer deze (altijd met de multimeter: visueel is niet altijd een breuk in de zekering te zien).
2. 
Het scheidingsrelais of het koelkast-relais blijft plakken. Relais hebben meestal een maximum aan aantal schakelingen (hun leeftijd). Vaak ligt die rond de 10.000 en met 3 maal aan/uit (6 schakelingen) op een dag kan zo’n relais wel 1700 dagen mee (5 jaar). Maar toch, mijn camper is al 19 jaar oud. Je kunt het relais horen omslaan (het tikt één keer). Elk autorelais dat 25A kan aansturen is geschikt en kost nog geen € 15,-
Opgesteld: 31 oktober 2024
