Inleiding
Wanneer je in het 
buitenland TV wilt kijken naar jouw vertrouwde zenders ben je welhaast aangewezen op het ontvangen van jouw zenders via de satelliet. Bij digitale televisie via de satelliet wordt het televisiesignaal door een satelliet verzonden en opgevangen door een schotelset. Deze schotel stuurt het signaal door naar de decoder die het signaal weer omzet in een signaal waar de televisie mee overweg kan. Sommige signalen zijn gecodeerd zodat alleen abonnementshouders met een decoderkaart of module deze signalen kunnen ontsleutelen en andere signalen zijn vrij te ontvangen, zogenaamde Free-to-Air zenders. Wil je weten hoe je een schotel moet afstellen of hoe een automatische schotel werkt, ga dan naar “Satellietschotel en camper” of “Hoe werkt een automatische schotel”
Om via de satelliet TV te kunnen kijken heb een schotel nodig, LNB (de ontvangstkop) en een ontvanger/decoder nodig.
Footprint
Die satelliet straalt de data naar de aarde en richt zich daarbij op een bepaald gebied. Binnen dat gebied – de footprint genaamd – kun je die satelliet ontvangen. Voor Astra 3, de satelliet waar CanalDigitaal op uitzendt, ziet dat gebied er zo uit:
De getallen bij de kleur verwijzen naar de gemiddelde schotelgrootte die je voor dat gebied nodig hebt wil je ongestoord de zenders kunnen ontvangen. Gemiddeld, omdat het ook afhangt van de kwaliteit van de schotel; heb je een, wat ik in een elkaar gefrommeld exemplaar noem, dan heb je een grotere schotel nodig dan wanneer je de koningin onder schotels voor consumenten (Bente B&R) hebt. En dat verschil kan aanzienlijk zijn: zo heb je voor de ontvangst van Astra 3 in Albufeira (in de Algarve in Portugal) een 90 cm Oyster nodig, maar met de 68 cm Bente ontvang je Astra 3 daar ook. Ruim 20 cm kleiner en toch nog ontvangst.
Schotel
Een schotelantenne moet groot genoeg zijn voor een goed signaal op uw satelliet ontvanger. Zeker nu we steeds meer naar HD zenders kijken, is de signaalsterkte zeer belangrijk. Indien het slecht weer is (flinke regen- of sneeuwbuien) is dat merkbaar aan het signaal. Zeker als het bij de schotel ook flink regent, kan dit een behoorlijk signaalverlies opleveren. Met een grotere schotel is er meer signaal dan direct nodig. Dit wordt ‘regenreserve’ genoemd. Vooral voor de gecodeerde HD zenders is een goed signaal belangrijk.
Zogenaamde offset schotels worden over het algemeen gebruikt; deze schotels heten offset omdat de ontvangstkop niet midden voor de schotel “hangt” maar meer naar onderen zodat die geen schaduw werpt op de ontvangende schotel. Voor de ontvangst van de Astra 1, 2 en 3 satelliet ligt de ideale maat rond de 70 cm schotel, Deze is nog handzaam en weegt niet te veel. De meest verkochte schotel is van het merk Triax vanwege de gunstige prijs. Zijn ontwerp is wel minder dan die van zeer goede schotels en bijgevolg is ook de onvangst in de randen van de footprint slechter. Zo kun je met een 68 cm Triax ontvangst van Astra 3 in Zuid-Spanje en de Algarve in Portugal wel vergeten en moet je daarvoor al minstens naar een 85 cm schotel, tenzij je overschakelt op een betere schotel, zoals bijvoorbeeld de 68 cm grote Bente (B&R).
Low Noise Block (LNB)
Een LNB (Low Noise Block), ook wel ontvangstkop genoemd, behoort samen met de schotel tot de buitenunit en is bij uitstek het belangrijkste onderdeel in het satelliet ontvangst systeem. In de LNB zit de eigenlijke antenne en de schotel is niets meer en niets minder dan een holle spiegel die de signalen bundelt naar het brandpunt waar nu juist de LNB zit. Nu worden signalen door de satelliet in twee banden uitgezonden: een lage band (10,7 – 11,7 GHz) en een hoge band (11,7 – 12,75 GHz), en ook nog eens horizontaal of verticaal gepolariseerd. Omschakeling in de LNB tussen de lage en hoge band gebeurt door middel van een 22 kHz signaal en de omschakeling in de polarisatie door een spanning (13V voor verticale polarisatie en 18V voor horizontale polarisatie)4) . Daarnaast converteert de LNB het ontvangen signaal van een satelliet naar een lagere frequentie (van de lage band naar 950 – 1950 Mhz en van de hoge band naar 1100 – 2150 Mhz). De geconverteerde signalen kunnen nu getransporteerd worden via de coax kabel richting de satelliet ontvanger. De letter B van LNB staat voor block. Dat betekent dat de LNB het ontvangen signaal blockgewijs converteert. Zonder een LNB kan de satelliet ontvanger niets met de ontvangen satelliet signaal. Van groot belang is dat de coax kabel van goede kwaliteit is. Op de afbeelding hiernaast zie je een offset-schotel met de positie van de LNB; omdat die “uit het midden staat” (offset in het engels) zal de te ontvangen satelliet ook niet in het midden van de schotel staan.
Naast LNB’s met slechts één kop (ontvangstunit) zijn er ook LNB met meerdere ontvangstkoppen, zogenaamde duo-LNB. Deze LNB kan daarmee twee satellieten “zien”, bijvoorbeeld Astra 1 op de ene kop en Astra 3 (die 4,2 graad meer naar het oosten staat dan Astra 1) op de andere kop. Om dat te kunnen, kijkt één van de twee koppen wel een beetje “scheel”. De afstand tussen de twee koppen is afhankelijk van de grootte van de schotel en het verschil tussen de kijkhoek van de twee satellieten. Hoe groter de schotel, hoe groter de afstand tussen de koppen en hoe verder de satellieten uit elkaar staan, hoe groter de afstand tussen de twee koppen. Daarom staat er altijd bij voor welke afmeting van de schotel de duo-LNB is gemaakt en het gradenverschil tussen de twee satellieten (bijvoorbeel 4,5). Je kunt dus een duo-LNB, geschikt voor een 68 cm- schotel niet op een schotel van 100 cm zetten, en ook een duo-LNB met een gradenverschil van 4,2 (bestemd voor Atra 1 en 3) niet gebruiken voor afstemming op Astra 3 en 2 (waarvan het gradenverschil 4,7 is!)
Ontvanger/decoder
Om TV-beelden te kunnen ontvangen heb je naast de schotel nog een satellietontvanger/decoder nodig; sommige allernieuwste TV’s hebben een satellietontvanger ingebouwd (DVB-S genaamd) en daar heb je dan dus geen extra ontvanger meer voor nodig. De meeste uitzendingen van de zenders worden door de provider (CanalDigitaal of TV Vlaanderen in Nederland/België) versleuteld, gecodeerd; zonder een juiste sleutel kun je de tv-beelden niet ontsleutelen en dus ook niet zien. Jouw ontvanger zal aangeven dat het signaal “gecodeerd”is. De provider doet dit omdat dan zonder abonnement de beelden niet kunnen worden ontvangen. Ter informatie: de Duitse publieke niet-commerciële zenders, beschikbaar via Astra 1, zijn allemaal Free-To-Air, dus ongecodeerd. Deze zenders (en dat zijn er meer dan 30) kun je wel vrij ontvangen en bekijken. Hetzelfde geldt voor de niet-commerciële Engelse zenders van de BBC.
Deze sleutel zit in een smartcard (oud systeem van CanalDigitaal) of een CI-module (een insteekkaart in de TV of de satellietdecoder/ontvanger), die op dit moment beide providers CanalDigitaal en Joyne hebben. Als je dus nog een systeem wilt aanschaffen, let er dan op dat de ontvanger/decoder geschikt moet zijn om er een CI-module in te steken.
Er zijn ontelbare ontvangers/decoders op de markt, de één met nog meer functie’s dan de ander. Er zijn er met opname-mogelijkheid, timer, en geschikt voor vele formaten (MPEG2, MPEG4, HVEC/H.265, H.264 etc.). Maar waar moet je nu echt op letten?
Wil je een beetje toekomstbestendig zijn, dan kies je voor een ontvanger/decoder met de volgende eigenschappen:
- 12V voeding (dan hoef je de decoder niet aan te sluiten op de omvormer als je geen walstroom hebt)
- met CI-module (de smartcard gaat er bij CanalDigitaal en TV VLaanderen uit)
- die de nieuwste video-compressietechniek aan kan (HEVC/H.265).
Bedenk daarnaast dat hoe meer functie’s de decoder/ontvanger heeft, hoe ingewikkelder de bediening en hoe meer er stuk kan gaan.
Voor bijna alle decoders/ontvangers geldt dat je de zenders tezamen of naar keuze per satelliet kunt opslaan, de volgorde kunt aanpassen en ook kunt filteren op de zenders die je niet wilt zien. Even ter indicatie: thuis kunnen we 4 satellieten ontvangen met samen meer dan 1500 zenders; in dat geval maak je graag gebruik van de mogelijkheid om te filteren en op vakantie kan ik die 4 satellieten ook allemaal ontvangen. Eenmaal opgeslagen blijft de ontvanger die zenders vasthouden en hoef je bij een volgende opstart niet de hele procedure opnieuw door te lopen.
Sommige decoders/tuners hebben wat meer moeite met het overschakelen van de ene zender naar de andere en bij sommige duurt dat tot wel 5 seconden. Dat omschakelen ligt niet aan jouw schotel (tenzij je van satelliet wisselt, bijvoorbeeld van NPO1 op Astra 3 naar BBC 2 op Astra 2), maar aan jouw tuner/decoder; die laatste zit in jouw satelliet-receiver of jouw TV-ontvanger (als die DVB-S2 tuner aan boord heeft). Ik heb een SAB satelliet-tuner/decoder, maar die worden niet meer gemaakt en deze is heel snel:
En dan: wat kost dat?
Ook voor satelliet-tv geldt: je kunt het net zo duur maken als je wilt. Maar ook hier geldt: duurder is niet altijd beter! Ik heb zo mijn bedenkingen bij sommige automatische schotels maar die hou ik voor mij.
Het goedkoopst is een handmatig systeem. Meestal is er naast de waterinlaat van jouw camper wel 10 mm vrij om een F-connector-doorvoer te plaatsen die dan waterdicht is en waar je van buiten de antennekabel in kunt steken, dan hoeft de kabel niet door een raampje naar binnen.
De verschillen tussen beide schotels zijn beduidend: waar de Triax voor de Astra 1 satelliet een ontvangst-kwaliteit haalt van 85%, geeft de Bente een ontvangst van 99%. Voor de Astra 3 satelliet is dat voor Triax 69% en voor de Bente 84%. Met andere woorden: Bente geeft gemiddeld 15% betere ontvangst en dat kan het verschil zijn tussen net wel of net geen ontvangst meer tijdens een zware regenbui of aan de rand van de footprint.
Maar het kan nog goedkoper: je hebt al een ontvangers (Free-toAir, dus zonder decoder) voor nog geen € 40,- en een statief voor nog geen € 20,- Laat je dan ook de sathero SH 100 HD weg, dan ben je voor € 100,- klaar.
Opteer je voor een automatisch systeem dan zou ik een Bente B&R 68 kiezen; deze automatische schotel met besturingsinrichting kost € 1299,- Deze vervangt dan in bovenstaand lijstje de schotel met LNB en het statief. De overige onderdelen heb je dan (als je het zelf inbouwt) nog steeds nodig.
Één van de meest verkochte systemen is Oyster. De 65 cm uitvoering met automatische skew kost € 2049,- en dan moet hij nog ingebouwd worden.
1) BVN is sinds september 2017 verhuisd naar Hotbird, maar op 30 maart 2020 weer terug gekeerd naar Astra 1.
2) Sathero SD-100HD: prijs bij Aliexpress, bij de Schotelshop bijvoorbeeld € 90,- (zolang als het duurt want tegen Ali kunnen ze niet op).
4) Je ziet het terug in de aanduiding van de transponders. Als voorbeeld die waarop NPO1 uitzendt: 12187H29900 (de H van Horizontaal) in tegenstelling tot bijvoorbeeld NPO2: 11739V29900 <terug>
(oospronkelijk opgesteld 30september 2018) Laatstelijk gewijzigd: 23 april 2021
