Inleiding
Hoewel 
LPG gewoon een mengsel is van propaan en butaan (inclusief n-butaan en i-butaan), buteen, ethaan en ethyleen en soms ook nog andere lichtte en brandbare koolwaterstofffen. (en de mengverhouding afhangt van het land waar je tankt en de periode van het jaar) geeft dit mengsel bij kachels/boilers en koelkasten soms problemen. Op internetfora kom je vaak deze twee klachten tegen:
1. overdadige roetvorming in de schoorsteen en uitlaat, en
2. onregelmatig uitvallen van de brander die dan vervolgens een tijd niet meer valt te ontsteken.
Ik heb geprobeerd daar de oorzaak van te vinden.
Veel “reparateurs” wijzen dan naar de vervuilende stoffen die in LPG zouden zitten; daar zouden de gevoelige apparaten zoals gasbrander van de verwarming dan wel van de koelkast niet tegen kunnen. Die raken vervuild, moeten worden schoon gemaakt en de slimme “reparateurs” raadden je dan ook tevens een gasfilter aan.
Als er al “vettige” stoffen in LPG zitten dan komen die er per ongeluk in na raffinage c.q. winning; de winning en raffinage van propaan en butaan levert namelijk alleen zuiver propaan en butaan op en dus ook alleen zuiver LPG (al of niet met andere lichte koolwaterstoffen zoals ethaan en ethyleen). Sterk verhaal als dat mengsel na productie nog wordt verontreinigd, maar ik geef diegenen die daar bij zweren het voordeel van de twijfel; als je al een filter plaatst, oké, het hoeft niet en baadt het niet, schaden zal het zeker niet.
Maar goed, dit kan niet de oorzaak zijn. Er is er eigenlijk meer één mogelijk. De chemische samenstelling van LPG en de calorische waarde van LPG is anders dan die van propaan. De calorische waarde van LPG is 93,6 MJ/m³ terwijl die van propaan 95,0 MJ/m³ bedraagt.1) Met andere woorden: LPG heeft zo’n 2% lagere calorische waarde. Om LPG goed te laten verbranden is daarenboven 5% meer zuurstof nodig dan voor propaan: de mengverhouding lucht-gas is voor LPG bij volledige verbranding anders dan bij propaan. En juist deze andere meng-verhouding kan voor problemen zorgen. De meeste branders zijn afgesteld voor verbranding van propaan en/of butaan. De afstelling van de branders is een compromis tussen de ideale afstelling voor butaan enerzijds en propaan anderzijds, dus ergens daar tussenin. En helaas hangt LPG (hoewel het een mengsel is van die twee) qua waarde helemaal onderaan: onderaan LPG – dan propaan en helemaal bovenaan butaan. Vandaar dat de afstelling tussen propaan en butaan voor LPG zeer nadelig uitpakt.
Krijgt de brander onvoldoende zuurstof toegediend, dan vindt er een onvolledige verbranding plaats, het gevolg is roetvorming en – in het ergste geval – het vrijkomen van koolmonoxide. Die roetvorming zie je dus aan de buitenkant: bij de kacheluitlaat of de schoorsteen-uitlaat van de koelkast. Ook kun je het aan de brander zelf zien tijdens de verbranding (zie afbeelding hierboven); helaas is de brander van de Truma kachel/boiler sinds 2001 niet meer van buitenaf zichtbaar, die van de koelkast nog wel.
Twee mogelijke oorzaken zijn voor die onvolledige verbranding aan te wijzen:
- de gasdrukregelaar doet niet goed zijn werk;
- de afstelling van de branders is niet afgestemd op LPG als brandstof.
Gebrekkige gasdrukregelaar
Niet elke camperaar met LPG heeft hier last van. Maar heb jij wel overdadige roetvorming, kijk dan eens als eerste naar jouw gasdrukregelaar. Zelf heb ik een Truma Mono-control (maar ondanks dat toch roetvorming bij het gebruik van een LPG-gasfles in Italië; zie hieronder).
Verbeter de afstelling van de branders
Wil je overdadige roetvorming voorkomen en het ligt niet aan de gasdrukregelaar, dan moet er gesleuteld worden aan de afstelling van de lucht-gas verhouding, een niet zo eenvoudige klus.
Deze roetvorming kan er ook voor zorgen dat de gasklep van jouw Truma niet meer goed functioneert (volgens deskundigen bij Truma) en dat is de reden waarom de kachel/boiler dan in storing valt.
Er zijn camperaars die al jaren LPG tanken en nog nooit een probleem hebben gehad. Dat kan. Ik tank uit principe geen LPG (het is verboden in Nederland om zelf LPG-tanks of gasflessen om te koken e.d. in de camper te vullen aan een tankstation), maar ik heb het verschijnsel van roetvorming wel degelijk meegemaakt. In 2018 zijn wij twee maanden op reis geweest door het uiterste Zuiden van Italië (Puglia) en omdat wij “wild” staan, wist ik dat we aan onze twee (propaan)gasflessen van elk 10,5 kg inhoud niet genoeg zouden hebben; de koelkast van het absorptietype moest die volle twee maanden op gas werken en maakte in zijn eentje dus al ruim één fles helemaal leeg. Tevoren had ik dan ook uitgezocht dat we ongeveer halverwege een gasfles in Italië moesten kopen. Nu heeft Italië een heel scala van gasleveranciers met elk hun eigen flessen en aansluitingen; lastig dus. Maar ook had ik uitgevonden dat ENI (AGIP in Duitsland en Oostenrijk), de grootste gasleverencier met de meeste verkooppunten, propaan (en butaan en LPG) in flessen leverde waarvoor ik al een adapter voorradig heb. Toen mijn eerste fles leeg raakte, heb ik dus een ENI tankstation aangedaan om een propaanfles te halen. Die had hij niet op voorraad en hij kon mij meedelen dat propaan in Zuid-Italië bijna niet werd gebruikt. Noord-Italië, in de Alpen, ja daar wel. Hij kon mij wel een fles LPG leveren. Nou ik had niet zoveel keus bij tempareturen van ruim dertig graden en een koelkast die echt dringend gas nodig had en aldus van zijn aanbod gebruik gemaakt. Helaas, onderweg bleek al dat de schoorsteen aardig begon te roeten! Normaal heb ik daar nooit last van; thuis gekomen heb ik de schoorsteen schoongemaakt (wat een troep zeg) en deze ervaring sterkt mij nog meer: géén LPG. En ik ben niet de enige: kijk maar eens wat Moniek er van zei op Facebookgroep Camperfriends:
Tot slot: zuiver LPG bestaat niet, zuiver propaan wel!
De ervaring in Italië in 2017 heeft mij aan het denken gezet. Beroepshalve (jurist, door ervaring gespecialiseerd in milieu) denk ik er het volgende van. Uit veel reacties van LPG-gebruikers die in het buitenland getankt hebben, verdenk ik de maatschappijen er van dat ze geen mix verkopen van zuiver propaan en zuiver butaan, maar dat ze daar ook andere stoffen aan toevoegen zodat ze minder gas verkopen voor dezelfde prijs. En helaas, dit kunnen ze ongestraft doen! Er is weliswaar een produktaansprakelijkheid en die geldt voor de aflevering van propaan (C3H8) want dat gas is zeer nauwkeurig bekend en omschreven, maar niet voor LPG! Dat gas is niets meer en niets minder dan “Liquefied Petroleum Gas” en volgens de algemeen gangbare defintitie “een complexe verzameling koolwaterstoffen, verkregen door destillatie van ruwe olie, bestaande uit koolwaterstoffen, overwegend C3 tot en met C7 (propaan tot en met heptaan), met een kooktraject van ongeveer -40°C tot 0°C, het kan tevens geurstoffen bevatten (meestal mercaptaan), daarenboven kan 1,3-butadieen, geclassificeerd als carcinogeen van categorie 1 en als mutageen van categorie 2, aanwezig zijn in concentraties van minder dan 0,1%.”; dat gas kan dus propaan, butaan, hexaan, pentaan, octaan enz bevatten tot zelfs wel heel gecompliceerde koolstofketens, zolang die maar van aardolie afkomstig zijn, want “lichte koolwaterstoffen” is niet verder aangeduid. Naar de letter van de omschrijving is zelfs diesel LPG (in vloeibare vorm). Je kunt als producent/verkoper dus ongelimiteerd “rotzooien”. En volgens mij gebeurt dat ook, gezien de verhalen van LPG-ers die in voormalige obscure Oostblok-landen LPG hebben getankt, maar zelfs die in Italië gewone diesel-brandstof hebben getankt. Zal de maffia wel zijn! Nog een reden te meer: dan maar “zeulen” met een fles!
1). De calorische waarde kun je ook in kWh/kg uitdrukken:
propaan: 13,90 kWh/kg;
butaan: 13,89 kWh/kg;
LPG: 12,56 kWh/kg. <terug>
laatstelijk gewijzigd:30 november 2018
