Lood, Gel, AGM of LiFePO4?

Grofweg zijn er vier soorten accu’s op de markt voor het gebruik als huishoud-accu in de camper.Wat zijn de verschillen, wat zijn de plus- en min-punten en waar moet ik op letten? Vooraf even: de aanduiding Lood, Gel of AGM is eigenlijk fout. Alle drie deze soorten accu’s zijn Lood accu’s, en geen Lion of NiMh accu. Het verschil zit hem in het elektrolyt, de geleidende materie tussen de loodplaten. Bij de Lood-accu is dat zwavelzuur als vloeistof, bij de gelaccu is dat een gelei-achtige substantie waarin het zwavelzuur is gevangen en bij de AGM is dat glasvezel, waarin het zwavelzuur zit opgesloten. Eigenlijk zou je ze dus vloeistof, gel of glasvezel accu moeten noemen, maar dat terzijde. Een LiFePO4 is wel anders van samenstelling. Deze accu bestaat uit Lithium(Li), IJzer(Fe) en fosfaat (PO4).

Welke soorten accu’s zijn er en welke is als huishoud-accu geschikt?

Op de accu-markt kennen we de volgende vier soorten accu’s:

  • de start-accu: De startaccu kan binnen een korte tijd een hoge stroom leveren. Vaak zijn autoaccu’s bijvoorbeeld startaccu’s. Startaccu’s hebben relatief veel en dunne loden platen met een relatief groot oppervlak. Hierdoor kan het elektrochemische proces op veel plaatsen tegelijkertijd plaatsvinden en er dus een hogere stroom lopen. De capaciteit van een startaccu gaat sterk achteruit door sterk ontladen en weer laden, ten gevolg van sulfatering.
  • semi-tractie accu, ook wel deep-cycle-accu of stationaire accu genoemd. Deep-cycle accu’s leveren een lagere stroom dan startaccu’s, maar kunnen dieper ontladen worden, tot 50%. Deze accu’s zijn beter tegen sulfatering bestand dan startaccu’s. Door de samenstelling van dikke platen met speciale separatie kunnen ze lang mee als ze goed geladen en onderhouden worden. Deze accu is speciaal bedoeld voor gebruik als huishoud-accu in caravans, campers en boten.
  • (vol)tractie-accu. Tractie-accu’s zijn accu’s die worden toegepast bij werkzaamheden waarbij regelmatig diepe ontladingen optreden en waarbij de accu elke dag wordt herladen. Ze worden o.a. gebruikt in hoogwerkers, landbouwmachines en heftrucks. Tractie-accu’s hebben een langere levensduur dan stationaire accu’s en kunnen dieper ontladen worden (tot 80%), maar ze zijn ook aanmerkelijk duurder.
  • De nieuwste accu in deze reeks is de start-stop-accu. Bij hybride auto’s wordt de motor bij het stoplicht uit gezet, maar verlichting, infotainment en andere voorzieningen gaan gewoon door. Bij het optrekken daarna moet alle energie naar de wielen, dus schakelt de computer de dynamo uit. Bij het afremmen wordt door de computer de dynamo juist volbelast om de remenergie te gebruiken voor het opladen. Voor al deze up’s en down’s vanuit de accu gezien moet natuurlijk wel ‘ruimte’ vrij zijn in de accu. Kortom, de cyclische belasting van de accu in een micro hybrid is veel groter en de laadtoestand bedraagt vaak maar 60% of minder.

Ben je dus op zoek naar een huishoud-accu voor de camper dan moet je een semi-tractie accu hebben, ook wel bekend onder de naam deep-cycle of stationaire accu. Start-stop accu kan ook, maar dan alleen als het er één is van het AGM-type en niet van het EFB (Enhanced Flooded Battery) of ECM (Enhanced Cycling Mat) type 1). Voor meer uitleg over AGM-type’s zie hieronder.

Wat betekent de aanduiding Ah op de accu?

Het vermogen van een accu wordt aangegeven in Ah. In Europa hebben we afgesproken dat de fabrikanten op hun accu’s dit moeten gebruiken. De aanduiding in Ah is die hoeveelheid energie die de accu in 20 uur kan leveren bij een omgevingstemperatuur van 20 °C. Is jouw accu 105 Ah groot, dan kan hij theoretisch 20 uur lang 5,25 A (20 x 5,25 = 105) leveren. De capaciteit staat dan als volgt aangegeven: 105 Ah (C20). Op de meeste semi-tractie, tractie- en recreatie accu’s wordt de capaciteit Ah ook weergegeven bij een ontladingstijd van 5 en/of 10 uur. Hierdoor lijkt de accu een andere capaciteit te hebben, maar in feite gaat het om dezelfde accu! Je komt dan zoiets tegen als 80 Ah (C5). Moet de accu grotere stromen leveren, neemt het vermogen af. In ons voorbeeld: als hij stromen van 16A moet leveren, dan kan hij dat maar 5 uur lang; bij dit stroomverbruik is het vermogen gedaald naar 80Ah.

Naast dit vermogen in Ah staat er soms ook nog een andere aanduiding op de accu: CCA. CCA staat voor Cold Cranking Amps. Dit is het ampèrage dat een accu gedurende 30 seconden levert bij 0 graden Fahrenheit (-18 °C). Het belaste voltage blijft tijdens de test boven de 9,6 Volt. Deze waarde is van belang om te zien of een accu sterk genoeg is om als startaccu gebruikt te kunnen worden in een voertuig. Voor onze huishoud-accu’s is deze waarde niet van belang; sterker nog, je zult hem bijna nooit op onze accu aantreffen, maar er zijn uitzonderingen. Onder andere Bosch en Varta vermelden de CCA-waarde wel op hun deep-cycle-accu’s.

Wat levert mijn accu maximaal aan energie?

En om maar meteen in huis te vallen met het antwoord op die vraag: in verhouding bijna niets! Er zit maar voor een kwartje tot maximaal 1 Euro elektrische energie in jouw accu! (gerekend naar de huidige Kilowattuur-prijs thuis)
Thuis ben je gewend om in jouw schakelkast zekeringen te hebben van 16A per groep. ëén zo’n stroomgroep kan dan 16 x 230 = 3680 Watt leveren. Een gemiddelde camper-accu is 100 Ah die je mag ontladen voor 30%, dus je mag 30 Ah verbruiken. Dat is……. slechts 360 Watt. In jouw hele camper dus ééntiende van één groep thuis. Vandaar: bijna niets!

Hier even een staatje om er meer gevoel bij te krijgen, waarbij per apparaat het aantal minuten wordt aangegeven waarbij de maximaal beschikbare energie van een accu van 100 Ah geheel wordt verbruikt: Senseo (13 minuten), Oven (24 minuten), Airco (30 minuten), Blender (55 minuten), keuken staafmixer (108 minuten), TV+ sat-ontvanger (540 minuten). Oké, je kunt ‘s avonds nog wel TV kijken, maar met die Senseo kun je maar 4 kopjes koffie zetten en dan mag je bijvoorbeeld geen TV meer kijken of het licht niet meer aan doen! Op de keper beschouwd valt dat even vies tegen, nietwaar? Daarom probeer ik al te hoge verwachtingen van de hoeveelheid bruikbare energie veelal te temperen; de meeste beginnende camperaars overschatten het vermogen van hun accu aanzienlijk. En als ik daar dan iets van zei op social-media (Facebook bijvoorbeeld) werd dat niet in dank afgenomen en werd ik voor arrogante bal gehakt, rotte vis, betweter en wat dies meer zij, uitgemaakt.

En nu weet ik ook wel dat er camperaars zijn die graag alle luxe van huis mee willen en daarvoor meer, grotere en hogere capaciteiten-accu’s laten installeren. Ik heb daar niets op tegen, maar in de praktijk valt het toch heel zwaar tegen. De energie die je uit de accu haalt moet er ook weer in; de accu is niet veel meer dan een waterton waar je water uit kunt halen, maar het water dat je er uit haalt moet er op een gegeven moment ook weer in, anders lijd je dorst. Dus je zou wel een accupack met een bruikbare hoeveelheid energie van 5 kWh kunnen installeren (ongeveer de helft van de energie die jij per dag in een keuken gebruikt met oven, vaatwasser e.d.), maar als je die er de volgende dag door de dynamo weer in wilt pompen, moet je 9 uur gaan rijden (met speciale voorziening, want in de standaard-situatie zou je zelfs 15 uur lang moeten rijden).

De maximale leeftijd van een accu.

Wij mensen tellen onze leeftijd in jaren en bij een auto kijken we daarnaast ook nog met een schuin oog naar het aantal kilometers dat de auto heeft afgelegd, maar wat bepaalt nu dat een accu “oud” wordt? Dat accu’s niet het eeuwige leven hebben komt omdat er bij het laad- en ontlaad-proces chemische reacties plaatsvinden die sommige delen van de accu onbruikbaar maken. De accu heeft twee soorten platen (+ en -), de een is zuiver lood (Pb) de ander bestaat uit Loodoxide. Tijdens het ontladen wordt Lood en Loodoxide omgezet in Loodsulfaat. Bij het laden wordt dit proces omgekeerd en wordt Loodsulfaat weer omgezet in Lood en Loodoxide. Maar helaas: elke keer bij het ontladen en laden worden een aantal moleculen loodsulfaat niet meer omgezet. Dit worden harde kristallen, die zich niet meer laten omzetten. De accu verouderd , net zoals bij ons sommige cellen niet meer worden vernieuwd. Op een gegeven moment heeft de accu nog maar 80% van zijn oorspronkelijke vermogen.

Afhankelijk van de bouw en het gebruik varieert de levensduur van een accu van enkele jaren tot 10 jaar of langer. De belangrijkste redenen waarom accu’s verouderen zijn:

  • Massaverlies. Intensief cyclisch gebruik (= ontladen en opnieuw laden van de accu) is de belangrijkste reden waarom dit gebeurt. Het effect van de herhaalde chemische transformatie van de actieve massa in de platen heeft de neiging de cohesie te verminderen en het actieve materiaal valt dan uit de platen en zinkt naar de bodem van de accu.
  • Corrosie van het rooster van de positieve plaat. Dit gebeurt wanneer een accu wordt geladen, vooral aan het einde van de laadcyclus als de accuspanning hoog is. Het is ook een langzaam maar voortdurend proces bij het onderhoudsladen van een accu. Corrosie doet de interne weerstand toenemen en zal uiteindelijk resulteren in het uiteen vallen van de positieve platen.
  • Sulfatering. In tegenstelling tot de twee hierboven genoemde verouderingsprocessen is sulfatering te voorkomen. Wanneer een accu ontlaadt wordt de actieve massa in zowel de positieve als de negatieve platen in zeer kleine sulfaatkristallen omgezet. Indien een accu niet snel weer geladen wordt hebben deze kristallen de neiging om te groeien en te verharden en vormen dan een ondoordringbare laag die niet opnieuw in actief materiaal kan worden omgezet. Het resultaat is capaciteitsverlies, totdat de accu onbruikbaar is geworden.

Als je een accu goed behandelt (waarover hier onder meer) dan heeft hij ongeveer 1200 keer een volledige laadcyclus doorlopen (van ontladen naar geheel vol geladen, in het engels een Life-Cycle) voordat hij zoveel verouderd is dat zijn vermogen tot 80% is gedaald. We rekenen de leeftijd van een accu dan ook in deze Life-Cycles.

Hierboven heb ik al gezegd dat als je de accu goed behandelt, deze een gemiddelde leeftijd kan halen van 1200 Life- Cycles. Je behandelt een accu goed door hem niet verder te ontladen dan de waarde die voor het type accu geldt. Ontlaad je minder diep, dan behandel je hem beter en leeft die langer (dus heb je meer dan die 1200 Life-Cycles), behandel je hem slechter dan heb je minder Life-Cycles en wordt de accu dus minder oud. In de onderstaande grafiek zie je de verhouding tussen het aantal mogelijke Life-Cycles en de mate van ontlading (DOD=Depth of Discharge – mate van ontlading):

Zo zie je dat als je een lood-accu maar voor 30% ontlaad je makkelijk 1200 laadcycli kunt halen. Met andere worden: een dagelijks gebruik van 30 Ah van een accu van 100 Ah zorgt dat hij ongeveer 1200 keer kan worden opgeladen, dus wel zo’n 4-6 jaar kan worden (afhankelijk van het aantal dagen dat je de camper gebruikt; ik tel gemakshalve elke dag gebruik als 1 Life-Cycle)! Ontlaad je hem stelselmatig elke dag geheel, dan haalt hij de 200 laad-cycli nog niet (8 maanden)
Gel en AGM accu’s daarentegen hebben een langere levensduur: bij 50% ontladen kunnen die de 900 Life-Cycles nog halen. Gel accu’s zijn een iets langer leven beschoren dan AGM-accu’s. Incidenteel mag je AGM en GEL-accu’s tot 80% ontladen; als je ze daarna direct herlaadt blijven ze hun oorspronkelijke life-cycles behouden; ook zo’n incidentele oplading geldt dan als 1 Life-Cycle. Dat betekent dat een GEL/AGM accu zelfs tot 12 jaar kan meegaan (150 dagen per jaar gebruik met maximale DOD van 30%).

Hoever een accu ontladen is kun je grofweg aflezen aan de poolspanning in onbelaste staat (dus zonder een verbruiker aangesloten!):

Bedenk wel dat een accu geen elektrisch apparaat is (waarvan je de elektrische eigenschappen zoals vermogen, weerstand e.d.) prachtig kunt meten, maar in feite een chemische fabriek is die stroom levert. De uitkomst van een incidentele meting geeft dan ook alleen een indicatie; wil je het echt weten in welke toestand jouw accu verkeert, dan zul je een accu-monitor moeten aansluiten, maar ja die kost een paar lieve duiten.

Regels ter behoud van de levensverwachting van jouw accu
  1. ontlaadt niet te diep:
    • bij 50% ontlading gaat de accu 300-800 LifeCycles mee;
    • bij 30% ontlading verdubbelt de levensverwachting (600 – 1600 LifeCycles);
    • bij 100% ontlading halveert de levensverwachting (150 – 400 LifeCycles).
  2. ontlaadt niet sneller dan de accu aankan. Het staat er op:
    • 100 Ah, C20: 5 A
    • 85 Ah, C10: 8,5 A
      Ontlaadt niet sneller dan de C10 waarde, in dit gegeven voorbeeld maximaal 8,5 A
  3. niet te koud en niet te warm.
    • 20⁰C is het beste, elke 10⁰C kouder kost 10% van de capaciteit
    • elke 10⁰ warmer halveert de levensverwachting!
  4. laadt met de juiste kracht:
    • vuistregel: niet minder dan 5% en niet meer dan 20% van de accucapaciteit
  5. als je laadt, laadt dan volledig.
    • het laadproces afbreken terwijl de accu niet vol geladen is heeft sulfatering tot gevolg en bijgevolg verlies van capaciteit.
De effecten van temperatuur op levensduur

De temperatuur heeft grote invloed op de levensduur van de accu; je kunt daarom de accu het beste in een koel deel van de camper bewaren. De optimale werkingstemperatuur van een accu (ongeacht welk type) is bij 20 ⁰C. Voor een lood-accu geldt dan dat de levensduur bij elke 10 ⁰ C stijging met 20 % afneemt. AGM en Gel-accu’s kunnen slechter tegen warmte; hun levensduur neemt dan ook sterker af dan bij loodaccu’s.

(gegevens afkomstig van Victron B.V.)

Ondanks die sterkere afname bij hogere temperaturen doen de AGM en GEL-accu’s qua levensduur toch niet onder voor de gewone lood-accu: ze leveren wel hun voorsprong die ze hebben qua levensduur bij 20 ⁰C in als de temperatuur in de accu-ruimte oploopt tot 40⁰C. Dat laatste heb ik echter nog nooit meegemaakt.

De zelfontlading van de accu

De zelfontlading van de accu ontstaat doordat loodoxide door zwavelzuur langzaam wordt afgebroken en vervangen wordt door loodsulfaat, eenzelfde proces als dat er stroom door de accu wordt geleverd. De snelheid waarmee de zelfontlading plaatsvindt is afhankelijk van drie factoren: de zuiverheid van de loodplaten, de zuurgraad van het elektrolyt en de temperatuur. Omdat de zuurgraad van het elektrolyt bij Gel- en AGM-accu’s lager is dan bij de natte loodzuur-accu, zullen deze eerstgenoemde accu’s een lagere zelfontlading hebben. Door de bank genomen scheelt dat een factor 0,75. In de grafiek hiernaast zie je de relatie tussen de temperatuur en de zelfontlading voor een naate loodzuuraccu. Bij – 18⁰ is die bijna 0, bij 0⁰ is die ongeveer 1% per maand en de zelfontlading loopt vervolgens op tot 5% per maand bij 20⁰ C. Gemiddeld zal een natte loodzuur-accu deep-cycle in 4 maanden winterstalling 10% van zijn lading verliezen. Voor een GEL- en AGM-accu bedraagt die zelfontlading dan ongeveer 7%. Bij een 100 Ah accu komt dat overeen met 2 uur TV kijken met een 12V TV van 35 Watt. Volgens mij kan jouw accu daar ruim tegen en hoef je geen druppellader aan de accu te hangen om de winter door te komen op stal.

De kenmerken van de verschillende accu’s

Kenmerken Lood-accu deep-cycle:

Binnenin de behuizing van een 12 volt accu bevinden zich 6 positieve en negatieve loden platen die onderling met elkaar verbonden zijn. De spanning van een zo’n loden plaat bedraagt 2 volt. Deze platen zitten in een oplossing van verdund zwavelzuur, de elektrolytloeistof. Tussen de verschillende loden platen bevinden zich ook separatoren om kortsluiting te voorkomen. Een loodaccu verliest water uit zijn electrolyt door verdamping en ze moeten dan ook in principe bijgevuld worden met (gedemineraliseerd) water, anders wordt de zuurgraad van het achterblijvende elektrolyt (zwavelzuur-oplossing) te hoog. Tegenwoordig zijn de semi-tractie-accu’s, die wij in een camper gebruiken, echter compleet afgesloten en kan er bijna geen water verdampen. Ze worden dan ook onderhoudsvrij genoemd.

Kenmerken Gel-accu:

Bij een gel accu zit een soort vaste substantie tussen de platen, ze zijn onderhoudsvrij en geheel gesloten. De accu’s kan je niet bijvullen. Het zuurstofgas “boort” kanaaltjes in de gel, van de positieve naar de negatieve plaat, waar het in aanraking komt met het waterstofgas en recombineert tot water. Er zit wel een veiligheidsventiel op waaruit gassen kunnen ontsnappen als er te diep of te snel wordt geladen. Omdat de kans op gasvorming bij gel accu’s te verwaarlozen is mogen gel accu’s overal worden geplaatst. De levensduur is zoals we hierboven hebben gezien sterk afhankelijk van het gebruik. In vergelijking met AGM accu’s zijn Gel accu’s meer geschikt voor het leveren van lage stroom gedurende langere tijd en heeft dit accutype over het algemeen een langere levensduur, zowel bij ‘float’ als bij ‘cycling’ gebruik; de langere levensduur valt vooral op bij cyclisch gebruik.

Kenmerken AGM-accu:

AGM staat voor Absorbed Glass Mat. Bij een AGM accu is het accuzuur opgenomen in geweven glasvezelmatten die zich tussen de loodplaten van de accu bevinden.AGM accu’s zijn zogenaamde ‘VRLA’ accu’s. VRLA staat voor Valve Regulated Lead Acid en houdt in dat de druk in de accu geregeld wordt door drukventielen in het deksel van de accu. Mocht de druk in de accu te hoog oplopen, dan zorgen de ventielen er automatisch voor dat deze wordt teruggebracht naar een acceptabel niveau. Bij normaal gebruik van de accu zal dit echter nooit voor hoeven komen. Doordat AGM accu’s lekvrij zijn kunnen ze eenvoudig vervoerd en verzonden worden, zonder dat daar veel aanvullende verpakkingen en andere maatregelen bij komen kijken.Tevens kan de AGM accu in iedere positie (behalve ondersteboven) gemonteerd worden zonder daarbij te lekken. Daardoor zijn ze uitstekend toe te passen op locaties die moeilijk bereikbaar zijn. Ze hebben wel één groot nadeel: een volledig opgeladen AGM-accu wil nog wel eens een spanning afgeven van boven de 13 V. Sommige gevoelige 12V apparaten kunnen daar niet tegen. En als tegenhanger: een AGM -accu kan zeer hoge laadstromen verdragen. Dit is dan weer handig voor die camperaars die een Cyrix of zoiets in hun camper hebben die accu’s kan laden met stroomsterktes tot wel 50 A. Tot slot: AGM-accu’s kunnen ook tegen een hoge stroomafname in korte tijd en tegen voortdurende trillingen (waar normale lood-zuur accu’s meer moeite mee hebben).

Kenmerken LiFePO4-accu

De LiFePO4-accu kent vele voordelen in vergelijking met de lood- en AGM accu’s. Zo kunnen ze geheel ontladen worden, waardoor je de maximale capaciteit van de accu kunt gebruiken, in tegenstelling tot de 40-80 procent ontlading die mogelijk is bij lood- of AGM-accu’s. Ze zijn stukken lichter, vele malen krachtiger en geheel onderhoudsvrij. Je hoeft deze accu’s in de winter niet uit de camper te halen om ze thuis op spanning te houden en de levensduur is wel 3 tot 4 keer zo lang als die van een loodaccu. Bij de meeste LiFePO4-accu’s wordt een levensduur gegarandeerd van 10 jaar (mits niet geheel ontladen wordt).


Maar de Lithium-accu kent ook nadelen. Juist vanwege het feit dat je ze voor bijna 100% kunt ontladen worden deze accu hoe langer hoe meer ingebouwd door grootverbruikers: camperaars die hun nespresso, krultang, waterkoker en dergelijke ook op vakantie in de vrije natuur willen kunnen gebruiken. En daarom hebben sommigen wel een omvormer aan boord tot 3000 Watt. En juist dat is nu met een Lithium-accu NIET mogelijk. Deze accu’s kunnen geen grote ontlaadstromen leveren zoals een AGM; worden die wel onttrokken dan gaat de accu stuk. De getoonde Lithium-accu van Victron kent een maximale (piek) ontlaadstroom van 200 A, en die omvormer van 3000 Watt trekt 250A. Maar ook grote laadstromen brengen de LiFePO4 schade toe. Uit een onderzoek van de Vrije Universiteit Brussel uit 2018 is gebleken dat grote laadstromen de levensduur van de accu terug kan brengen tot 400 (kleiner dus dan die van een AGM/GEL-accu!!). .


Lithium-accu’s zijn inherent onveilig door de hoge energie-opslag per kg en hebben daartoe in Europa een verlichte BMS ingebouwd die deze accu binnen de veilige marges moet brengen en houden; vandaar de zeer hoge eisen die aan het batterij-management systeem in deze accu’s worden gesteld. Het broertje van de LiFePO4, de LI-ion, zit in de elektrisch aangedreven voertuigen, zoals de Tesla en die hebben ook allemaal een verplichte BMS maar die hebben uitgebrande Tesla’s niet kunnen voorkomen. Niet voor niets krijg je er een handleiding op papier bij, waarin standaard de zin staat opgenomen dat je de accu alleen onder direct toezicht mag laden!! En jij wilt, terwijl jouw accu netjes weggestopt is onder een stoel of in een accubak onderin jouw camper, direct toezicht houden op het laden? Wil je meer informatie over de lithium-accu, neem dan een kijkje op “Lithium-accu’s zijn minder geschikt?“.

Kortom er kleven vier grote nadelen aan:

  • ze zijn ontzettend duur: 75Ah kost in 2018 € 885,-, 160 Ah € 2995,-.1)
  • Bovendien heb je een speciale lader nodig, hoewel de LiFePO4 meestal wel op de Europese MPPT-laadregelaar van de zonnepanelen kan.
  • De bedrijfstemperatuur begint bij 0 graden Celsius: een LiFePO4-accu kan bevriezen! Je moet hem dus in strenge winters beschermen. Dit is iets wat veel mensen vergeten.
  • Je kunt geen grote ontlaadstromen onttrekken; daardoor gaat de accu stuk of, erger nog, vliegt in brand.
  • Ze zijn inherent onveilig.

En een waarschuwing is hier ook op zijn plaats: levert een loodaccu maximaal 800 A, een LiFePO4-accu kan, ten koste van zijn eigen leven (dat dan wel) met gemak 1200 A leveren! Dat betekent bij kortsluiting en een falende BMS altijd een brandje hetzij van de bedrading hetzij van de accu zelf!!

Tot slot: er zijn garage-houders bij die je adviseren om als de accu aan vervanging toe is een Lithium-accu te nemen. Je komt deze vragen de laatste tijd stelselmatig tegen op camperfora. Wat ik niet goed kan begrijpen is dat die garage-houder kennelijk niet wil inzien dat de meeste 12V regelinstallaties in campers (bij mij een Schaudt Elektroblok EBL208S van € 400,-) niet geschikt zijn om Lithium-accu’s te laden. Vervangt die garage dan tevens mijn EBL, dat dan toch echt noodzakelijk is, of kijken ze daar – bij gebrek aan kennis – maar even niet naar?
Het schijnt in de mode te zijn: mijn overbuurman wilde een mover in zijn caravan en wat denk je? Jawel hoor, die “moverspecialist” raadde een lithium-accu aan en hij heeft die ook maar even laten installeren. Er schijnt een enorme handelsmarge op die apparaten te zitten, want ze gaan als zoete broodjes over de toonbank.
Het grootste punt waar ik mij aan erger is de mededeling van de verkoper/producent dat geen aanvullende maatregelen nodig zijn. Fraron, een Duitse fabrikant van LiFePO4-accu’s zegt het zo: “In ihrem Fahrzeug bereits vorhandene Ladegeräte und Solarladeregler können einfach weiterverwendet werden, es ist keine besondere Lithium-Ladetechnik zum laden dieser Batterie erforderlich. Die Drop-in Lösung, alte Blei-Batterie raus, neue Lithiumbatterie rein, fertig! Durch die gleichen Abmessungen des Gehäuses wie bei den gängigen 80-100Ah GEL, AGM oder Blei-Säure Batterien, kann der Austausch der Batterie ganz einfach und schnell erfolgen. Die FraRon 100AH Lithiumbatterie passt in die gleiche Batteriehalterung, die Rundpole sind identisch, so dass die meist vorhanden Polklemmen einfach wieder verwendet werden können. Einfacher kann der Wechsel auf Lithium nicht sein.”. Dus oude accu er uit, LiFePO4-accu er in en klaar is kees! Helaas. Op de keper beschouwt is jouw acculader niet toereikend, moet je maatregelen nemen om het verbranden van jouw dynamo/alternator te voorkomen, zul je een aanwezig scheidingsrelais moeten vervangen, moet je een “booster” installeren en is “druppel-lading” uit den boze.

En ja, ik word regelmatig aangevallen door gebruikers van Lithium-accu’s die daar zeer tevreden over zijn en nooit meer iets anders willen. Dat is hun goed recht. Met dat is ook het mijne om een andere mening toegedaan te zijn. Ik vind, afgezien van het veiligheidsprobleem, dat lithium-accu’s geen goede prijs/kwaliteitsverhouding hebben en wijs daarbij op mijn GEL-accu’s die de afgelopen 25 jaar bewezen hebben een levensverwachting van gemiddeld 8 jaar te hebben. In 25 jaar ben ik aan die accu’s nog niet de helft kwijt geweest aan wat een LiFePO4-accu van een zelfde netto-capaciteit mij gekost zou hebben. Vooralsnog kan geen enkele LiFePO4-accu bogen op 25-jarige ervaring. En wil je vergelijken voor wat de opbrengst betreft? Nou daar komt ie dan: Als je de elektrische energie in de accu omzet naar de geldelijke waarde van een kilowattuur (kWh = € 0,22 in NL) dan ontstaat het volgende beeld. De waarde van de maximaal door de accu op een dag te leveren elektriciteit is bij:
– 100 Ah deep-cycle lood-zuur accu: cyclisch gebruik € 0,08 en incidenteel: € 0,13
– 100 Ah GEL/AGM-accu: cyclisch gebruik € 0,13 en incidenteel € 0,18
– 100 Ah LiFePO4-accu: cyclisch gebruik € 0,18 en incidenteel € 0,23.
Daar waar je dus thuis met gemak voor € 2.50 uit een wandcontactdoos trekt, levert een 100 Ah LiFePO4-accu jou incidenteel slechts maximaal € 0,23 En dat is dus ongeveer het dubbele van heel weinig vergeleken met een deep-cycle loodzuur accu zoals de Bosch L-serie en nog niet eens 50% meer vergeleken met de energie van een degelijke GEL/AGM-accu. Die 50% meer energie per dag (of zo je wilt: die € 0,05 per dag) kan geen investering rechtvaardigen van minimaal € 1300,- voor de LiFePO4 tegen € 300,- voor de GEL . En die gewichtsbesparing? Ach, met twee watertanks van samen 160 liter water kan ik wel een emmer water aan gewicht missen.

Lithium-accu’s in het groot: de buurtbatterij!

De brandweer maakt zich zorgen over de ongecontroleerde wildgroei van de zogenaamde buurtbatterij. Dat is een zeecontainer met daarin oplaadbare lithium-batterijen, waar duurzaam opgewekte energie tijdelijk in wordt opgeslagen. Je treft ze aan in de buurt van windmolens (zie video hierboven) zonnepaneel-parken maar sinds kort ook in wijken waarbij mensen met zonnepanelen op hun dak de overtollige energie kunnen opslaan. Regelgeving voor deze containers met batterijen ontbreekt en daarom weet de brandweer nu niet hoeveel er zijn en waar ze staan.
De brandweer wijst bovendien op de brandveiligheidsrisico’s van dergelijke elektriciteitsopslagsystemen in zeecontainers. De kans is klein, maar als het misgaat, zegt de brandweer, dan gaat het ook goed mis. Batterijbranden zijn chemische branden en zijn zeer moeilijk te blussen. Bij brand komen giftige gassen vrij. Vorig jaar ging een zeecontainer gevuld met lithium-ion batterijen in brand in het Belgische Drogenbos. Veertig mensen moesten met ademhalingsproblemen worden opgenomen in het ziekenhuis. In een straal van vijf kilometer waren de giftige gassen meetbaar.

Vergelijkend overzicht:

In dit overzicht wordt uitgegaan van een 125 Ah loodaccu; een Gel-accu van 75 AH en AGM-accu 80 Ah leveren per dag ongeveer eenzelfde hoeveelheid energie.

De LiFePO4-accu is dan wel een Chinees exemplaar; voor dat geld krijg je in Europa nog geen Lithium-accu met het Conformité Européenne (CE)-keurmerk!

De kleurcoderingen: lichtgroen (voorkeur bij normaal gebruik), donkergroen (voorkeur bij normaal gebruik als je meer energie per kilo accu wenst), geel (ongewenst, tenzij je een hoog energieverbruik hebt en een Cyrix om op te laden) en tenslotte roze (inherent onveilig, extreem duur en een zeer bijzondere lader vereist). De GEL accu is over het algemeen wat duurder in aanschaf dan de AGM accu. Op de langere termijn is de GEL accu wel beter dan de AGM accu, omdat hij langer méér ladingen kan verdragen. De levensduur van je accu is daarnaast weer afhankelijk van het gebruik en de laadfrequentie.

Koppelen van meerdere accu’s

Soms wil je, op basis van jouw elektrische energieverbruik in jouw camper (zie de pagina “Elektrische energie in balans”), een zwaardere accu van zeg bijvoorbeeld 225 Ah plaatsen, maar de ruimte daarvoor in de ‘accubak’ is te klein. Zwaardere accu’s zijn meestal een stuk langer, maar even breed en hoog als de standaard; die kun je dan niet plaatsen, maar wel twee accu’s van een kleiner vermogen. De vraag zou je dus kunnen oplossen met twee accu’s van 115 Ah, hoewel één accu met de grotere capaciteit altijd de voorkeur verdient. De reden daarvoor is heel simpel: als er één cel in een parallel-geschakelde accu stuk gaat, gaan de andere cellen ‘koken’ omdat ze door de andere accu overbeladen worden!

De accu is een kleine chemische fabriek in jouw camper en je moet daar voorzichtig mee omgaan. Foutief behandelde accu’s kunnen voor enorme problemen zorgen. Een standaard huishoud-accu levert zonder problemen 800 A aan stroomsterkte (en bij jouw thuis is waarschijnlijk 16 A het maximum!) Op de foto (“geleend” van de facebook-groep Campertechniek) een accu in een camper die gekoppeld was aan een andere accu maar het helaas heeft begeven: hij is uit elkaar geklapt met alle schade van dien (onder andere accuzuur over de vloer). Die ontploffing komt doordat er een zeer explosief mengsel van waterstof en zuurstof in de accu ontstaat (knalgas geheten) die op een gegeven moment ontbrandt; voor hetzelfde geld breekt er ook nog brand uit!

Je kunt twee of meerdere accu’s aan elkaar koppelen (parallel, dan blijft de werkspanning 12V en wordt het te leveren Amperes groter), maar je moet met een aantal dingen rekening houden:

  • Verbindt altijd de + pool van de accu met de + pool van de andere accu(‘s). Zo ook de – pool met de – pool. Denk daarbij aan de minimale kabeldikte (16 mm² of liever nog 35 mm²)
  • de spanning van de accu’s moet gelijk zijn. Dus een 12 Volt accu mag je alleen maar parallel schakelen met een andere 12 Volt accu.
  • De capaciteit van de accu’s die je parallel schakelt moet identiek zijn. Als de ene accu 100 Ah is moet de andere accu (of accu’s) ook exact 100 Ah zijn.
  • Het beste is: dezelfde accu’s, hetzelfde merk, typenr en vermogen, met dezelfde productiedatum!
  • De fabricagedatum en het gebruik van de accu’s die je parallel schakelt moet vrijwel identiek zijn. Als je accu’s parallel wilt gaan schakelen koop dan vanaf dag 1 bijvoorbeeld twee identieke accu’s en niet eerst één en een jaar later nog een omdat je merkte dat de capaciteit van de eerste accu toch te weinig is. Bij een parallelschakeling wordt de stroom over de beide takken verdeeld en is de stroomsterkte afhankelijk van de interne weerstand van de accu’s. Als parallel geschakelde accu’s in de geringste mate in capaciteit of in leeftijd verschillen is de basis gelegd voor een spoedige terugkeer naar jouw acculeverancier. Accu’s met verschillende interne weerstanden hebben in een parallelschakeling nooit dezelfde ladingstoestand. Bij het opladen krijgt de accu met de laagste weerstand alle stroom en wordt overladen. De andere accu krijgt geen stroom en gaat sulfateren. Het resultaat is een kapotte set. Bij het ontladen is steeds de zwakste accu eerder leeg dan de andere en dus dieper ontladen waardoor de onderlinge verschillen steeds groter worden. Belangrijk in een parallelschakeling is ook dat alle doorverbinders even lang en even dik zijn. Verschil in lengte of dikte betekent verschil in weerstand en dat zou betekenen dat bij verschillen in bekabeling de accu aan het einde van de streng te weinig lading krijgt, terwijl de accu aan het begin wordt overladen. Zou je het negeren dan zal één van de twee accu’s snel defect raken. Wanneer je merkt dat de capaciteit niet voldoende is van één accu koop dan een compleet nieuwe set. Koop dan twee nieuwe accu’s en zet die parallel. Gebruik de andere accu niet meer. Hooguit voor noodsituaties (hou hem wel geladen!).
  • Mocht een van de accu’s in een parallel schakeling defect geraakt zijn vervang dan alle accu’s en niet alleen de defecte. Doe je het toch dan zal je snel weer een defecte accu hebben.
  • Sluit verbruikers en laders niet aan op één van de accu’s. Sluit de + kabel aan op de eerste / voorste accu en de – kabel aan de laatste / achterste accu. Reden: kabels en aansluitingen van kabel naar accu hebben een bepaalde weerstand waardoor je “spanning verliest”. Vooral bij het laden is dat heel belangrijk. Als je de lader op de eerste accu aansluit met zijn + en – kabels zal de eerste accu de juiste spanning krijgen maar de achterste krijgt minder spanning vanwege de kabels. De accu’s worden dan niet goed geladen.
Invloed van temperatuur op laden/ontladen en leeftijd.

De temperatuur heeft een grote invloed op de werking en levensduur van een accu. De optimale temperatuur voor een accu is 20⁰ C en de band waarbinnen de accu zijn werk nog redelijk goed kan doen is tussen de -18 °C en 50 °C. Is de temperatuur hoger dan de optimale temperatuur van 20 ⁰C dan gaat de accu-capaciteit weliswaar omhoog (de accu kan meer leveren) maar de levensduur wordt evenredig verkort; bovendien treedt bij intensief gebruik bij hogere temperaturen sneller sulfatering van de accuplaten op. Bij een temperatuur van 30⁰ C gaat de capaciteit met 10% omhoog en wordt – bij gelijkblijvende ontlading – de levensduur de helft korter! Het omgekeerde is ook waar: bij -10⁰ C is de levensduur langer, maar heeft de accu beduidend minder capaciteit; dat geldt voor elke lood-accu en daarom start jouw auto in de winter moeilijker.

Welke accu kies je?

Welke accu je ook kiest, weet dat als je de accu met een CE-keurmerk (het keurmerk van de Europese Unie) neemt, je in ieder geval geen kat in een zak koopt. En eigenlijk doen de accu’s van de verschillende soorten niet veel voor elkaar onder. AGM-accu’s zijn in netto te leveren vermogen even duur, maar iets zwaarder in gewicht. Gel-accu’s zijn net een tikkeltje duurder. Ook voor wat levensduur betreft doen de soorten niet voor elkaar onder. Nu vraagt een AGM-accu (evenals een LiFePO4-accu) een zeer bijzondere lader. Om die reden zeg ik dat een AGM-accu minder geschikt is voor het gebruik in een camper: bijna géén gangbare 12V-regelinstallatie van Schaudt of Calira is in staat deze accu’s goed op te laden. Dus bedenk dat, als je een AGM-accu aanschaft, je waarschijnlijk ook een lader moet aanschaffen en de lader in jouw EBL moet afkoppelen! EN bovendien vindt jouw start-accu het niet fijn om met de laadkarakteristiek van de AGM-accu te worden opgeladen en dus kun je diezelfde agn-lader NIET gebruiken om de start-accu op te laden. Heb je daarentegen wat zwaardere apparaten via een omvormer in jouw camper, dan komt de AGM-accu wel weer in beeld, omdat een GEL-accu minder geschikt is voor grote stroom-afname.

Voor het overige maakt het over het algemeen niet uit welke accu je kiest. Ik heb wel twee favorieten: de L5013 van Bosch, een deep-cycle gesloten loodzuur accu van 90 Ah met Duitse degelijkheid. Nu schijnt in Alicante de Bosch en de Varta accu’s op dezelfde productielijn geproduceerd te worden bij Johnson Control. Volgens de berichten zijn het enkel de Bosch en de Varta die geassembleerd worden met hun gepatenteerde loden lamellen. Verder produceren ze daar naar het schijnt ook accu’s voor andere merken, maar daar gebruiken ze de goedkopere Chinese loden lamellen voor. Volgens sommigen is daarmee de Varta LFD 90 Ah accu gelijk aan de Bosch L5013 90 Ah accu. Wie het juiste antwoord weet mag het zeggen. Of, als je voor hetzelfde volume en iets minder gewicht wel iets meer (ver)bruikbare energie wilt hebben, dan is de Victron Gel accu 12V/90Ah een goede keuze (wel bijna tweemaal zo duur als de Bosch, maar dan heb je wel een accu van de buiten-categorie).


1). Nu zijn er de laatste tijd wel goede resultaten geboekt om èn de prijs van de LiFePO4-accu’s naar beneden te krijgen èn het veiligheidsniveau te behouden, dus niet in te leveren op de veiligheid van de accu. Je kunt een goede LiFePO4-accu van 100 Ah kopen voor € 1000,- Daar komen nog wel extra kosten bij omdat niet elke lader geschikt is voor de LiFePO4-accu en je ook extra maatregelen moet nemen om de dynamo en startaccu te beschermen; laat je dat laatste na dan kan het jou jouw dynamo kosten of de LiFePO4 accu (en beide zijn vergelijkbaar duur).<terug>

(Oorspronkelijk opgesteld: 3 juli 2017) laatstelijk gewijzigd: 06 februari 2022